Ένα αγαπημένο θέμα του ιστολογίου είναι το πώς το Διαδίκτυο επηρεάζει την έντυπη δημοσιογραφία, αλλά και η αλληλεπίδραση ανάμεσα σε δημοσιογραφία των πολιτών και σε επαγγελματική δημοσιογραφία, οπότε δεν θα με παρεξηγήσετε αν σήμερα πάμε ένα ταξίδι από την Ισλανδία στο αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ. Καλώς ή κακώς το ταξίδι μας θα είναι εικονικό κι έτσι δεν θα χρειαστεί να ντυθείτε καλά (μια και η θερμοκρασία κυμαίνεται γύρω στους 6 βαθμούς το καλοκαίρι), αλλά βέβαια δεν θα δούμε τις λευκές νύχτες.
Το αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ, για να θυμηθούμε λίγο τη γεωγραφία, ανήκει στη Νορβηγία, και βρίσκεται βορειότερα (ναι, σωστά διαβάσατε) και ανατολικότερα από την Ισλανδία· το μεγαλύτερο νησί (και ένα από τα λίγα κατοικημένα) είναι το Σπίτσμπεργκ, η Σπιτσβέργη όπως είχε παλιότερα εξελληνιστεί.
Αφορμή γι’ αυτό το εικονικό ταξίδι κοντά στον Πολικό κύκλο αποτέλεσε ένα σχετικά πρόσφατο άρθρο του Πάσχου Μανδραβέλη στην Καθημερινή, με τίτλο «Το άλλο μάθημα από την Ισλανδία», το οποίο ξεκινάει με την εξής κατηγορηματική δήλωση:
Αν πάει κάποιος στην Ισλανδία, θα διαπιστώσει ότι στα ταμεία των περισσότερων καταστημάτων δέχονται σχεδόν όλα τα νομίσματα του κόσμου: ευρώ, δολάριο, σουηδική κορώνα, βρετανική λίρα, καναδικό δολάριο, μέχρι και γιεν Ιαπωνίας.
Στο τέλος της λίστας είναι η ισλανδική κορώνα που αποτιμάται με τέσσερα μηδενικά (0,000). «Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορείς να αγοράσεις τίποτε, διότι το ισλανδικό νόμισμα πλέον είναι χωρίς αξία. Κανείς δεν το εμπιστεύεται», δήλωσε στο αμερικανικό National Public Radio (NPR 13.4.2012) μια κάτοικος του Ρέικιαβικ.
Φοβερό, ε; Και μας το έκρυβαν όσοι υμνούσαν την «επανάσταση των Βίκινγκς»! Να τι παθαίνει όποιος σηκώνει κεφάλι στους ΔυΝαΤούς, σκέφτεται ο αναγνώστης: αναγκάζεται να ψωνίζει από τον μπακάλη της γωνίας σε σκληρό συνάλλαγμα. Όμως, στην πραγματικότητα η παραπάνω παράγραφος περιέχει ένα σοβαρότατο λάθος, με αποτέλεσμα να παραπληροφορεί τον αναγνώστη: στα ισλανδικά καταστήματα η κορώνα κυκλοφορεί κανονικότατα, εκτός Ισλανδίας όμως πράγματι δεν είναι μετατρέψιμη. Για περισσότερες λεπτομέρειες, πρέπει να ανεχτείτε το σεντονάκι που ακολουθεί.
Πριν έρθει το Διαδίκτυο, αν διαβάζαμε το άρθρο αυτό στην εφημερίδα δεν θα είχαμε εύκολο τρόπο να ελέγξουμε τα γραφόμενα του Π. Μανδραβέλη. Οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε πάει ποτέ στην Ισλανδία, και μάλιστα πρόσφατα, ούτε έχουμε Ισλανδούς φίλους. Σήμερα, στο Διαδίκτυο, σχεδόν όλες οι πληροφορίες είναι διασταυρώσιμες, ελέγξιμες, επαληθεύσιμες ή διαψεύσιμες. Υπάρχουν πολλοί εύκολοι τρόποι για να ελέγξουμε αν πράγματι στην Ισλανδία τα ταμεία των καταστημάτων δεν δέχονται την ισλανδική κορώνα χωρίς να χρειαστεί να μεταφερθούμε στο Ρέικιαβικ.
Ένας τρόπος είναι αυτός που χρησιμοποίησε ο Πολύφημος, που δημοσίευσε στο ιστολόγιό του μια αναλυτική ανασκευή στο άρθρο Πάσχος Μανδραβέλης:Η αμετροέπεια του προπαγανδιστή . Ο Πολύφημος βρήκε ισλανδικά ιστολόγια και απευθύνθηκε στους ιστολόγους, στους οποίους, μάλιστα, έστειλε μεταφρασμένο όλο το άρθρο του Π. Μανδραβέλη (η πρώτη παράγραφος θα αρκούσε, πάντως). Η μέθοδος αυτή δεν είναι και τόσο ασφαλής γιατί υπεισέρχεται ο υποκειμενικός παράγοντας, αλλά εδώ όλες οι απαντήσεις συμφωνούσαν: ο ισχυρισμός του Π.Μανδρ. ήταν αναληθής, συνιστούσε παραπληροφόρηση.
Ένας δεύτερος τρόπος είναι να βρεθεί κάποιος που πήγε πρόσφατα στην Ισλανδία· όσο κι αν είναι σπάνιος προορισμός, αν συγκεντρωθεί μεγάλος αριθμός ανθρώπων κάποιοι θα βρεθούν που θα έχουν πάει. Κι αν δείτε τα σχόλια κάτω από το άρθρο του Π. Μανδραβέλη, πράγματι βρέθηκαν μερικοί που διέψευσαν τον ισχυρισμό του αρθρογράφου. Για παράδειγμα, γράφει κάποιος ευγενικά: έτυχε να ήμουν και εγώ πρόσφατα στην Ισλανδία (πριν μια εβδομάδα) και όλες οι συναλλαγές μου ήταν σε Ισλανδικές κορώνες. Επομένως δεν μπορώ να καταλάβω για ποιο λόγο μεταφέρετε αναληθή δεδομένα με το άρθρο σας, δίνοντας σε άλλον σχολιαστή την ευκαιρία για την ατάκα: πρέπει να ξέρετε ότι ο κος Μανδραβέλης έχει μια – πώς να το πούμε – πολύ ελευθεριάζουσα σχέση με τα γεγονότα. Γενικά δεν συνηθίζει να αφήνει την πραγματικότητα να μπαίνει εμπόδιο στις απόψεις του.
Η σοφία του πλήθους βρίσκει λοιπόν την αλήθεια, αλλά όταν τα θέματα είναι φορτισμένα δεν μπορούμε να ξέρουμε αν ο σχολιαστής που διαψεύδει είναι ειλικρινής ή αν είναι κάποιος άθλιος συριζαίος που θέλει να υπονομεύσει την αξιοπιστία των στυλοβατών της δημοσιογραφίας μας. Αφήστε που τίποτα δεν αποκλείει να βρεθεί κάποιος άλλος, που επίσης θα δηλώνει αυτόπτης, και να διαψεύσει τον διαψεύδοντα.
Υπάρχει και τρίτος τρόπος που δίνει ασφαλέστερη διάψευση και εφαρμόστηκε από άγνωστο φίλο του φίλου μου του Ρογήρου στο Φέισμπουκ, όπως το μετέφερε ο Ρογήρος στο buzz.gr: συνίσταται στο να βρούμε την εκπομπή του NPR, διότι στους περισσότερους σοβαρούς ραδιοσταθμούς οι περισσότερες εκπομπές αποθηκεύονται και είναι προσιτές, τουλάχιστον οι πρόσφατες. Πράγματι, βρίσκουμε την εκπομπή και στο 4.00 περίπου ακούμε ότι θα μας πει τις εμπειρίες της μια Ισλανδέζα που έχει ένα πολύ δυσκολοπρόφερτο όνομα και γι’ αυτό τη φωνάζουν Χάμπι.
Λέει λοιπόν ο εκφωνητής: «Habby is living right now on a neighbouring island which is called Svalbard which belongs to Norway, so they use Norwegian currency”, και πράγματι επικοινωνούν με τη Χάμπι, η οποία μας λέει ότι κάνει ψοφόκρυο και ότι φοράει πανωφόρι από δέρμα φώκιας και πηγαίνει να ψωνίσει στο μπακάλικο, το οποίο δέχεται ένα σωρό νομίσματα (έχουμε φτάσει περίπου στο 5.45), όχι όμως τις ισλανδικές κορώνες.
Αυτό, προσέξτε, γίνεται όχι στην Ισλανδία, αλλά σε νορβηγικό έδαφος -και όχι ακριβώς σε «γειτονικό» νησί, εκτός αν είσαι Αμερικανός: το Ρέικιαβικ απέχει από τη Σπιτσβέργη λίγο πάνω από 2000 χιλιόμετρα, περίπου όσο η Αθήνα από τις Βρυξέλλες.
Για τους μελετητές των κοινωνικών μέσων, έχει ενδιαφέρον ότι η ανασκευή μέσω Φέισμπουκ προηγήθηκε χρονικά κατά αρκετές ημέρες· το καλό του Φέισμπουκ είναι πως μπορεί να δώσει ακαριαία σχεδόν αναπληροφόρηση. Να μην παραβλέπουμε όμως ότι αυτή η πρώτη ανασκευή ελάχιστα προσέχτηκε, παρόλο που αναδημοσιεύτηκε και σε φόρουμ (αλλά πάλι σε σχόλιο). Το κακό του Φέισμπουκ είναι ότι πολλά διαμάντια που περιέχονται σε σχόλια χάνονται από την επιφάνεια πολύ γρήγορα και μαθαίνονται μόνο σε στενό κύκλο προσώπων.
Το θέμα πάντως είναι ότι ο ισχυρισμός του Π.Μ. αποδείχτηκε (με πολλούς τρόπους) αναληθής χάρη στο Διαδίκτυο· και ο ίδιος ο Μανδραβέλης το αναγνώρισε, ίσως ειδοποιημένος μέσω Τουίτερ, και έβαλε το εξής σχόλιο στην ανάρτηση του Πολύφημου: Ωχ! Ξανάκουσα την εκπομπή του NPR. Μπέρδεψα τις χώρες και τις κορώνες. Σε νορβηγικό νησί δεν γίνεται δεκτή η Ισλανδική κορώνα Έχει δίκιο ο @polyfimos http://bit.ly/JGXS5B Θα επανορθώσω και τον ευχαριστώ για την διόρθωση.
Και πράγματι επανόρθωσε, αλλά βέβαια η επανόρθωση μια κουβέντα είναι. Αν ξεφύγει κάτι στο Διαδίκτυο, βλέπουμε την άλλη όψη του νομίσματος: πού να βρω χίλια μαντίλια να φράξω χίλια στόματα, λέει μια παροιμία για τη διαρροή μυστικού· το ίδιο ισχύει με την ακαριαία αναδημοσίευση άρθρων σε δεκάδες ιστοτόπους και ιστολόγια (π.χ. εδώ ή εδώ), όπου βέβαια η επανόρθωση δεν γίνεται.
Ούτε άλλωστε έγινε επανόρθωση στην έντυπη Καθημερινή: ούτε στο επόμενο άρθρο του κ. Μανδραβέλη, ούτε στο επόμενο κυριακάτικο άρθρο του. Αν δεν κάνω λάθος (και πείτε μου, να το διορθώσω) επανόρθωση έγινε μόνο στον προσωπικό ιστότοπο του κ. Μανδραβέλη, με την ορατή αντικατάσταση μερικών λέξεων. Ίσως αυτή η «χειρουργική» διόρθωση να κάνει κάπως κωμικό το κείμενο, αλλά αυτό θα το κρίνετε εσείς:
Αν πάει κάποιος στην Ισλανδία στο νορβηγικό νησί Σβάλμπαρντ θα διαπιστώσει ότι στα ταμεία των περισσότερων καταστημάτων δέχονται σχεδόν όλα τα νομίσματα του κόσμου: ευρώ, δολάριο, σουηδική κορώνα, βρετανική λίρα, καναδικό δολάριο, μέχρι και γιεν Ιαπωνίας. Στο τέλος της λίστας είναι η ισλανδική κορώνα που αποτιμάται με τέσσερα μηδενικά (0,000). «Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορείς να αγοράσεις τίποτε, διότι το ισλανδικό νόμισμα πλέον είναι χωρίς αξία. Κανείς δεν το εμπιστεύεται», δήλωσε στο αμερικανικό National Public Radio (NPR 13.4.2012) μια Ισλανδή κάτοικος του Ρέκιαβικ Σβάλμπαρντ.
Γράφτηκαν πολλά αυτόν τον καιρό στην Ελλάδα για την «επανάσταση των Βίκινγκς», για τη διαγραφή του χρέους από τους Ισλανδούς και άλλα αριστερολυρικά. Ενα δεν ελέχθη: οι καταθέσεις των Ισλανδών που είναι αναγκαστικά σε τοπικό νόμισμα μηδενίστηκαν. Οχι εκείνων που είχαν τα λεφτά τους στο εξωτερικό, αλλά των εργαζομένων και των μικρών επαγγελματιών. Τώρα η Ισλανδία έχει αυστηρότατους περιορισμούς στην εξαγωγή συναλλάγματος, αλλά οι συναλλαγές εντός της χώρας σε ένα νησί βορείως της Ισλανδίας γίνονται με όλα τα νομίσματα της οικουμένης, πλην του δικού της της Ισλανδικής κορώνας.
(Σημ.: το ότι οι καταθέσεις των Ισλανδών μηδενίστηκαν δεν διορθώθηκε, αλλά νομίζω ότι ήταν συμπέρασμα του Π. Μανδραβέλη, και επομένως επίσης δεν ισχύει).
Δεν υπαινίσσομαι ότι ο κ. Μανδραβέλης επίτηδες διαστρέβλωσε τα λεγόμενα της εκπομπής· το ότι ο ίδιος έδωσε την πηγή του συνηγορεί υπέρ της απροσεξίας. Ωστόσο, θα έλεγα ότι, επειδή αυτό που νόμισε πως άκουσε ήταν σύμφωνο με τις απόψεις του, αμέλησε να το διασταυρώσει, παρόλο που φαινόταν παράλογο (διότι, όπως σωστά λέει ο σχολιαστής του buzz.gr, αν ίσχυε θα αντέβαινε στον γνωστό νόμο ότι το κακό νόμισμα εκτοπίζει το καλό). Κι άλλες φορές έχει κατηγορηθεί ο κ. Μανδραβέλης ότι αμέλησε να διασταυρώσει εκδοχές που συμφωνούσαν με την άποψή του, όπως στο επεισόδιο με τον αστυνομικό στη βιβλιοθήκη του Παντείου. Αυτό είναι ανθρώπινο, βέβαια, αλλά δεν παύει να τραυματίζει την εγκυρότητά του.
Από την άλλη, δυσκολεύομαι να επικρίνω κι όσους σκέφτηκαν ότι ο κ. Μανδραβέλης δεν έκανε λάθος αλλά σκόπιμα διαστρέβλωσε την πραγματικότητα, κι αυτό επειδή τον τελευταίο καιρό όλες οι γκάφες φαίνεται να γίνονται προς την ίδια κατεύθυνση· πρόσφατη και τρανταχτή, η γκάφα (εντός ή εκτός εισαγωγικών) του κυριακάτικου Βήματος, που σε ανασκόπηση των τελευταίων δημοσκοπήσεων παρουσίασε αντεστραμμένα τα στοιχεία μιας δημοσκόπησης που έδειχνε μεγάλο προβάδισμα του Σύριζα, και εμφάνισε τη ΝΔ να προηγείται με έξι μονάδες! (δείτε, π.χ., εδώ, στο τέλος). Μπορεί να ήταν και αθώα γκάφα, αλλά όταν δεν έχεις πρότερον έντιμο βίο…
Πριν κλείσω, μια απαραίτητη επισήμανση: το ότι ο κ. Μανδραβέλης μπέρδεψε την Ισλανδία με το αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ και στην Ισλανδία γίνονται δεκτές οι ισλανδικές κορώνες, δεν σημαίνει ότι όλα είναι ειδυλλιακά στη μακρινή χώρα (και πού είναι ειδυλλιακά, άλλωστε)· υπάρχουν περιορισμοί στην εξαγωγή συναλλάγματος και το βιοτικό επίπεδο δεν έχει επανέλθει ακόμα στα επίπεδα προ κρίσης, όσο κι αν τα πλησιάζει και όσο κι αν η ανεργία μειώνεται.
Παρά τα όσα γράφει ο Μανδραβέλης καταθέσεις δεν νομίζω να «μηδενίστηκαν», αλλά πρέπει να έχουμε κατά νου πως η Ισλανδία έχει κάποιες διαφορές με την Ελλάδα: νομισματική ανεξαρτησία, φτηνή ντόπια ενέργεια από τη γεωθερμία (αν και όχι για όλες τις χρήσεις), και μια προηγμένη, οργανωμένη κοινωνία.
Αλλά το θέμα μας δεν είναι αν μπορούμε ή αν πρέπει να κάνουμε ό,τι έκαναν οι Ισλανδοί· αυτό μπορείτε αν θέλετε να το θίξετε στα σχόλια· εγώ ήθελα να παρουσιάσω αναλυτικά -και για λόγους τεκμηρίωσης- την ιστορία μιας εσφαλμένης δήλωσης στην έντυπη δημοσιογραφία και της ανασκευής της χάρη στη διαδικτυακή δημοσιογραφία των πολιτών.
Υστερόγραφο: Είπα πιο πριν για σοφία του πλήθους και μου ήρθε η ιδέα για ένα εκ των υστέρων πείραμα. Παρακαλούνται όσοι έχουν επισκεφτεί πρόσφατα (ας πούμε από το 2010 και μετά) την Ισλανδία και θυμούνταν καθαρά ότι χρησιμοποιούσαν ισλανδικές κορώνες στα καταστήματα, να σηκώσουν το χέρι στα σχόλια.
Προσθήκη, 6.6: Ο Πάσχος Μανδραβέλης επανόρθωσε και στην Καθημερινή, την ίδια μέρα που δημοσιεύτηκε το άρθρο μου. Ωστόσο, και πάλι δεν αναίρεσε τον ισχυρισμό του πρώτου άρθρου του, ότι μηδενίστηκαν οι καταθέσεις των Ισλανδών. Νομίζω ότι είναι ψέμα και τον παρακαλώ, αν διαβάζει, να διευκρινίσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου