Όταν σβήσουν οι προβολείς της δημοσιότητας, η Μαρία θα επιστρέψει σε μια ζωή αποκλεισμού, χωρίς βασικά έγγραφα ταυτότητας ή δικαιώματα.
του Ζέλκο Γιοβάνοβιτς
μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου
H Μαρία, το «μυστηριώδες» κορίτσι που το ελληνικό κράτος το απομάκρυνε από ένα ζευγάρι Ρομά, ήταν, σύμφωνα με τις εξετάσεις DNA, βιολογικό παιδί ενός Ρομά ζευγαριού από τη Βουλγαρία.
Τα ξανθά μαλλιά και τα γαλάζια μάτια αποτέλεσαν επαρκή ένδειξη για να αναλάβει δράση η αστυνομία, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε δύο περιπτώσεις στην Ιρλανδία.
Τώρα όμως που αποδείχθηκε πως η Μαρία είναι παιδί Ρομά, είναι απολύτως προβλέψιμο, όσο κι αν είναι οδυνηρό, πως το παγκόσμιο ενδιαφέρον για τη μοίρα της θα σβήσει.
Όποια κι αν είναι η δικαστική έκβαση της υπόθεσης για το ζευγάρι που κατηγορήθηκε ότι την απήγαγε, η Μαρία, όπως άλλα παιδιά Ρομά, θα πρέπει να πορευτεί στη ζωή βιώνοντας τον αναλφαβητισμό, την ανεργία και τον αποκλεισμό από την εκπαίδευση.
Θα έχει, κατά μέσο όρο, δέκα χρόνια μικρότερο προσδόκιμο ζωής σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, εξαιτίας του υποσιτισμού και της κακής διατροφής, των ανθυγιεινών συνθηκών κατοικίας και της υποτυπώδους περίθαλψης.
Αν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και η διεθνής κοινότητα ενδιαφέρονται πραγματικά να βοηθήσουν την Μαρία και άλλα παιδιά Ρομά σαν κι αυτήν, θα έπρεπε να ξεκινήσουν εξασφαλίζοντας πρόσβαση σε βασικά έγγραφα και σε θεμελιώδη δικαιώματα.
Είμαι Ρομά και έχω εργαστεί με ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης για πολλά χρόνια.
Τα περιστατικά στην Ελλάδα και την Ιρλανδία θα έπρεπε να καθιστούν ενοχλητικά ξεκάθαρο στο ευρύτερο κοινό πόσο εύκολα η Ευρώπη μπορεί ακόμα να παρασυρθεί σε εκδηλώσεις ρατσιστικής υστερίας. Εικονογραφούν επίσης ένα ζήτημα για το οποίο οι ομάδες για τα δικαιώματα των Ρομά αγωνίζονται εδώ και χρόνια.
Η έλλειψη επίσημων εγγράφων για τους Ρομά –που φάνηκε κατάδηλα με την απουσία πιστοποιητικών γέννησης και άλλων εγγράφων στην περίπτωση της Μαρίας– είναι ένας βασικός λόγος αποκλεισμού των Ρομά στη σημερινή Ευρώπη.
Καμιά χώρα στην Ευρώπη δεν διαθέτει ακριβή στατιστικά στοιχεία για τους Ρομά πολίτες της, στην επίσημη απογραφή ή σε άλλα κρατικά αρχεία.
Πολλοί Ρομά δεν έχουν καν πιστοποιητικό γέννησης.
Οι οικογένειες Ρομά συχνά αμελούν να δηλώσουν τη γέννηση ενός παιδιού στις αρχές, αφού το κόστος ενός τέτοιου πιστοποιητικού μπορεί να είναι απαγορευτικό.
Εξαιτίας αυτής της αφάνειας, οι Ρομά στερούνται νομική προστασία, δημόσια περίθαλψη και την ευκαιρία να γράψουν τα παιδιά τους στο σχολείο, να βρουν δουλειά και να αποκτήσουν εκλογικά δικαιώματα. Αυτό σημαίνει επίσης ότι οι Ρομά διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να πέσουν θύματα τράφικινγκ και δυσμενούς δικαστικής μεταχείρισης:
Αν δεν υπάρχεις επισήμως, είναι εύκολο να εξαφανιστείς και να σε εξαφανίσουν.
Τα κενά στις επίσημες απογραφές για τους Ρομά είναι εντυπωσιακά. Μια πρόσφατη εκστρατεία καταγραφής που πραγματοποιήθηκε από το Open Society Foundations (OSF) και τις Ρομά κοινότητες στην Ουγγαρία έδειξε ότι ο πληθυσμός των Ρομά είναι μεγαλύτερος κατά 63% σε σχέση με τον επίσημα καταγεγραμμένο: αντί 190.000, πάνω από 300.000. Και εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις. Στη Σερβία, η επίσημη απογραφή του 2012 κατέγραψε 150.000 Ρομά, ενώ το πραγματικό νούμερο είναι πιο κοντά στις 400.000.
Κάποιοι Ρομά δεν δηλώνουν την ταυτότητά τους στις αρχές γιατί φοβούνται τις διακρίσεις. Μόλις μερικές δεκαετίες νωρίτερα, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κήρυκες μίσους και πολιτικοί ηγέτες έστειλαν πάνω από μισό εκατομμύριο Ρομά στο θάνατο για το «συλλογικό έγκλημα» του να είναι απλώς Ρομά.
Η μνήμη αυτή ζει ακόμα ανάμεσα στους Ρομά: η καχυποψία τους έναντι της καταγραφής δεν είναι αβάσιμη. Σε μια πρόσφατη περίπτωση στη Σουηδία, αποκαλύφθηκε ότι η αστυνομία κρατούσε μια μυστική και παράνομη λίστα για περισσότερους από 4.000 Ρομά, συμπεριλαμβανομένων και παιδιών.
Τις περισσότερες φορές, νομικές και διαδικαστικές δυσκολίες που δημιουργούν σκοπίμως οι κυβερνήσεις εμποδίζουν τους Ρομά να αποκτήσουν τα κατάλληλα έγγραφα. Γιατί, σε έναν πλήρως καταγεγραμμένο πληθυσμό Ρομά οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να εξασφαλίζουν θεμελιώδη δικαιώματα όπως πρόσβαση στην εκπαίδευση, στην υγεία και την δικαιοσύνη.
Θα έπρεπε να τηρούν ποσοστώσεις προσλήψεων για Ρομά και να συμπεριλάβουν Ρομά στα ψηφοδέλτια. Για πολλές κυβερνήσεις στην Ευρώπη, η αφάνεια των Ρομά είναι πολιτικά και οικονομικά βολική.
Χωρίς επίσημα στοιχεία ταυτότητας ή νομική κατοχύρωση της περιουσίας τους οι οικογένειες Ρομά διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ανιθαγένειας. Ένας ανιθαγενής δεν αναγνωρίζεται ως πολίτης από κανένα κράτος.
Και αυτό έχει σημασία, γιατί η ιθαγένεια είναι το βασικό θεμέλιο της νομικής υπόστασης ενός ατόμου. Είναι δικαίωμα του καθενός να έχει δικαιώματα. Στην Ευρώπη σήμερα, πολλοί Ρομά βρίσκονται παγιδευμένοι σ’ αυτό το καθεστώς νομικής ανυπαρξίας. Ένα παράδειγμα που εικονογραφεί την τύχη χιλιάδων Ρομά είναι η περίπτωση του Ταρμίς Ουρμίν, που δραπέτευσε απ’ το Κόσοβο το 1999 προς έναν οικισμό Ρομά στο Βελιγράδι.
Ο Ουρμίν διάνυσε 150 χλμ. μέχρι την υπηρεσία καταγραφής της Σερβίας, σε μια μάταιη προσπάθεια να αποκτήσει χαρτιά. Επειδή η γυναίκα του δεν έχει χαρτιά, κανένα από τα τέσσερα παιδιά τους δεν μπορεί να αποκτήσει χαρτιά. «Όταν έφερα το μικρότερο παιδί μου για εμβόλια, το ιατρικό προσωπικό ζήτησε 2.000 δηνάρια (περίπου 25 ευρώ)», διηγείται ο Ουρμίν.
«Δεν είχα χρήματα και δεν μπορούσα και να τα βρω. Μου φώναζαν, σ’ εμένα και την οικογένειά μου πως αφού ξέρουμε να κάνουμε παιδιά, θα’ πρεπε να ξέρουμε και πως ν’ αποκτήσουμε χαρτιά».
Η ανιθαγένεια υπάρχει και στη Δυτική Ευρώπη. Η Ιταλία φιλοξενεί χιλιάδες οικογένειες Ρομά, πολλές από τις οποίες είναι ανιθαγενείς ή διατρέχουν αυτό τον κίνδυνο. Ζουν σ’ αυτό το νομικό κενό, δεν έχουν καμιά υπηκοότητα, στερούνται θεμελιώδη αστικά, πολιτικά, οικονομικά, πολιτισμικά και κοινωνικά δικαιώματα.
Τα 12 εκατομμύρια Ρομά της Ευρώπης συνεχίζουν να υφίστανται βίαιες επιθέσεις, εμπρησμούς, ακόμα και κατά συρροή δολοφονίες· και η επίσημη αφάνειά τους μπορεί είναι εξίσου θανατηφόρα.
Ο Ζέλκο Γιοβάνοβιτς είναι διευθυντής του Γραφείου Πρωτοβουλιών για τους Ρομά του Ιδρύματος για την Ανοιχτή Κοινωνία. Το κείμενο δημoσιεύτηκε στην «Guardian»(http://goo.gl/Y2HtsN), στις 28.10. 2013.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου