Τζαζ κι ένας καφές με τον Ερνέστο Γκεβάρα
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ-ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
02/01/2000
Συνέντευξη με τον άγνωστο γιο του Τσε
Γνωριμία με το μικρότερο παιδί του Τσε Γκεβάρα, τον Ερνέστο. Ως πολίτης, προσπαθεί να
κρατήσει τη μνήμη του επαναστάτη ζωντανή. Ως γιος του, όμως, κάνει το παν για να
ξεχάσει όσα θυμίζουν το χαμό του πατέρα του
Τζαζ κι ένας καφές με τον Ερνέστο Γκεβάρα
ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΟΥΒΑ
Του ΝΑΣΙΜ ΑΛΑΤΡΑΣ
Η κουβέντα αυτή -γιατί ο μικρότερος γιος του Τσε επέμεινε να μην πάρει τη μορφή της
συνέντευξης- πέρασε από πολλά μονοπάτια. Απεχθάνεται τη δημοσιότητα και όταν του είπα
ότι ο Τσε ήξερε να χειρίζεται τα ΜΜΕ ήταν σαφής: «Ο Τσε είναι ο διεθνής επαναστάτης Τσε
και ο Ερνέστο είναι ο Ερνέστο, που δεν έχει κάνει τίποτα που να αξίζει να προβάλλεται. Δεν
είναι τίποτα παραπάνω από έναν Κουβανό που θέλει να βοηθήσει την επανάσταση της
Κούβας. Στο οδοιπορικό που θα κάνουμε μαζί θα δεις πως όλοι πρέπει να ξεκινήσουν από το
πρώτο σκαλοπάτι».
Λιγομίλητος, ευγενικός, δεν καταχράται το όνομα του πατέρα του ποτέ και για τίποτα.
Γεννήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου του 1965. Οταν η κουβέντα πήγε στα προσωπικά, ένιωθα
το μεγάλο βάρος που κουβαλάει στην πλάτη του.
Ηξερε πολύ καλά πως ήθελα να μιλάω στον άγνωστο γιο του Τσε Γκεβάρα. Ο Ερνέστο όμως
μιλάει για τον πατέρα του σαν για οποιονδήποτε άνθρωπο στην Κούβα.
Δεν μεγάλωσε μαζί του -όταν δολοφονήθηκε ο Τσε στις 8 Οκτωβρίου του 1967 ο Ερνέστο
μάλλον δεν είχε πει την πρώτη του λέξη.
Οταν τον ρώτησα πώς νιώθει κάθε φορά που βλέπει τη φωτογραφία του πατέρα του σε
σπίτια, εστιατόρια, πλατείες, ενώ σπανίως βλέπεις αφίσες με τον Φιντέλ, είπε απλώς «καλά».
Αυτό το «καλά» έσβηνε γρήγορα από τα χαμογελαστά μάτια του, όταν αμέσως θυμόταν το
βολιβιανό στρατιώτη να σηκώνει το κεφάλι του πατέρα του... Ο Τσε νεκρός!!! Τότε, ο Τσε
γίνεται πατέρας και ο Ερνέστο γιος του Τσε...
Αναζητώντας τον Ερνέστο
Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο μια βαριά γυναικεία φωνή απαντούσε στο τηλέφωνο «Νο
Ερνέστο... Νο Ερνέστο».
«Ως τις 20 του Νοεμβρίου θα είμαι εκτός Κούβας» μου είχε πει ο Ερνέστο. Τώρα είναι 26.
«Τώρα τι να κάνω;»
«Οταν φτάσεις σε αδιέξοδο πάρε τηλέφωνο τον Ορλάντο» μου είπε η πηγή μου. Πήρα...
Στην άλλη γραμμή «Υπουργείο Εξωτερικών», «Ορλάντο, δεν βρίσκω τον Ερνέστο».
«...Πάρε με ξανά σε πέντε λεπτά» είπε ο Ορλάντο και έκλεισα... Πέρασαν τα πέντε λεπτά:
«Είναι εκτός Αβάνας... θα 'ρθει Κυριακή πρωί» απάντησε στα αγγλικά μια φιλική και
άγνωστη φωνή.
Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής ακούστηκε η γνώριμη φωνή του Ερνέστο: «Με
συγχωρείς, αμίγκο... Σε μια ώρα στο ξενοδοχείο "Τρίτων" -ο γιος του Ποσειδώνα- χωρίς
φωτογραφίες και κασετόφωνο».
Πήρα τον διερμηνέα τηλέφωνο και ήρθε. Υστερα από πέντε λεπτά βρήκαμε ταξί, οχτώ και
μισή ήμασταν στο Τρίτων. Είπα στο διερμηνέα ότι «θα τον περιμένω στην είσοδο και αν
αληθεύει πως μοιάζει στον πατέρα του θα τον αναγνωρίσω». Με καθησύχασε λέγοντας:
«Μην ανησυχείς. Οι Κουβανοί είναι συνεπείς και ειλικρινείς».
Ερχονταν δύο άτομα, ο ένας, ο Ερνέστο, κρατούσε μια καφετιά ατζέντα και ο άλλος ήταν
ένας άγνωστος μελαχρινός. Παρακολούθησα βίντεο για τον Τσε πριν πάω στην Κούβα και
ήθελα να βεβαιωθώ για την ομοιότητα, αφού μου είχαν πει ότι είναι «ίδιος ο πατέρας του».
Δεν τον σταμάτησα· μια σκέψη με συγκράτησε, ήθελα να σιγουρευτώ αν η ασφάλεια του
ξενοδοχείου τον γνωρίζει! Ναι. Φιλικές χειραψίες και κουβέντες.
Ξαναμπήκα στο ξενοδοχείο, αμέσως ο Ερνέστο γύρισε και μου έσφιξε το χέρι θερμά, με
σύστησε στον παιδικό του φίλο, τον Χούλιο, φίλο του από τεσσάρων χρόνων. Τους
σύστησα τον διερμηνέα Ραμπίε και καθήσαμε.
«Ηθελα να γίνω αντάρτης»
Του πρόσφερα τσιγάρα. «Ποτέ» απάντησε. «Νο αμέρικαν σίγαρετ» συμπλήρωσε. Εβγαλε
ένα πακέτο άφιλτρα κουβανέζικα τσιγάρα και είπε «Διζ ιζ βέρι στρονγκ».
Ρώτησα «πότε άρχισες να καπνίζεις;».
«Απ' τα 14. Ο αδελφός μου ο Καμίλο μου έδωσε το πρώτο».
«Γιατί ο πατέρας σου έδωσε το όνομά σου σε σένα και όχι στον Καμίλο, που είναι μεγαλύτερος;»
«Του έδωσε το όνομα αυτό προς τιμήν του ήρωα της επανάστασης Καμίλο Σιενφουέγος,
αγαπητό φίλο του Τσε».
«Μήπως περιμένει κάτι παραπάνω από σένα;»
«Νομίζω πως το περιμένει από όλους. Με τη μητέρα μας στο Ινστιτούτο Τσε Γκεβάρα,
συζητάμε και αποφασίζουμε το τι θα κάνουμε κάθε φορά, περιοδείες και επαφές σε χώρες
του εξωτερικού, μελέτες για χώρες της Λατινικής Αμερικής, Μέσης Ανατολής και Αφρικής.
Χώρες που συνεχίζουν να υποφέρουν από τον ίδιο εχθρό, τον ιμπεριαλισμό. Υπάρχουν
βέβαια και προσωπικές πρωτοβουλίες. Ο στόχος είναι η ανάπτυξη αμοιβαίων σχέσεων και
συνεργασιών σε όλους τους τομείς».
«Γιατί δεν μιλάς για αυτά που κάνεις, γιατί δεν δίνεις συνεντεύξεις;»
«Τα αθόρυβα, που ριζώνουν, βοηθούν πιο πολύ. Η επανάσταση είναι πράξη ανατροπής και
όχι τέχνασμα εφέ».
Τον ρώτησα για το αν αυτό που κάνει τώρα ήθελε να το κάνει από παλιά.
«Ηθελα να γίνω αντάρτης, αλλά η μητέρα αντέδρασε τρομαγμένη», λέγοντάς του ότι «και
σαν δικηγόρος μπορείς να βοηθήσει την Κούβα»...
Ενώ έπρεπε από την αρχή να του δείξω την εφημερίδα που εκπροσωπώ, το ξέχασα. Πήρα
μαζί μου περίπου τρεις διαφορετικές «Κυριακάτικες», τρεις από το ημερήσιο φύλλο, δύο
Εψιλον και Αφιερώματα.
Ο θαυμασμός του για τις αντιδράσεις των Ελλήνων κατά του Κλίντον ήταν έντονος και είπε
πως πήρε οριστικά την απόφαση να μιλήσει στην «Κ.Ε.» επειδή ήθελε να μάθει γιατί
αντιδρούσαν τόσο έντονα οι Ελληνες στην επίσκεψη Κλίντον και στην ιμπεριαλιστική
επίθεση κατά της Γιουγκοσλαβίας.
Τον ρώτησα αν θέλει να επισκεφθεί την Ελλάδα.
«Αν αποφέρει αποτέλεσμα όσον αφορά τον αγώνα κατά του εμπάργκο, βέβαια, εξάλλου η
Κούβα χρειάζεται και τους Ελληνες». Κάποια στιγμή τον κάλεσαν οι άντρες της ασφάλειας
του ξενοδοχείου και του είπαν πως όπου να είναι θα έρθουν πολιτικοί και δημοσιογράφοι...
Γύρισε και μας είπε «καλύτερα να πάμε κάπου αλλού». Βγήκαμε από το ξενοδοχείο και με
ρώτησε αν έχω αυτοκίνητο. Του είπα όχι και μας κάλεσε να πάμε με το τζιπ του Χούλιο.
Στο τζιπ για καφέ
Πριν ανέβουμε στο τζιπ τον ρώτησα «Τι κάνει ο γιος σου, ο Ερνέστο;»
«Καλά είναι».
Εχεις μόνο ένα γιο 4 χρόνων;»
«Και μια κόρη, η Ρόσια, 9 χρόνων, ζει με την πρώην γυναίκα μου στην Ισπανία»...
Το τζιπ, ένα αμερικάνικο της δεκαετίας του πενήντα, μαύρο χρώμα, μ' ένα πανί ριγμένο
πάνω από τα μπροστινά καθίσματα. Το κάθισμα του συνοδηγού, του Ερνέστο, δηλαδή,
αποκολλημένο -την επόμενη μέρα το κόλλησαν- οι κίτρινες πινακίδες ξεβαμμένες. Μπροστά
κάθησε ο διερμηνέας.
Ο Ερνέστο και εγώ καθήσαμε πίσω. Ακούμπησε ο Χούλιο το κεφάλι του στο τιμόνι, για να
ενώσει δύο καλώδια.
Το τζιπ πήρε εμπρός και ξεκινήσαμε...
«Στην Ισπανία!» απόρησα.
«Σπούδασε στην ιατρική και τώρα εργάζεται εκεί σ' ένα νοσοκομείο».
«Ο Ερνέστο;»
«Εδώ στην Αβάνα με τη μάνα του»
«Δηλαδή παντρεύτηκες δεύτερη φορά;»
«Οχι, αλλά συζούσαμε, τώρα όμως ζω μόνος μου».
Μετά το δεύτερο φανάρι με ρώτησαν πού θα ήθελα να πάμε και του είπα κάπου για καφέ...
Κάναμε βόλτες γύρω από την περιοχή όπου ζούσαν πριν από την επανάσταση οι πλούσιοι.
«Τώρα μένουν οι απλοί Κουβανοί και οι ξένες πρεσβείες και εταιρείες» και είπε πως μπορεί ο
ξένος να «Αγοράζει σπίτι εδώ αλλά το οικόπεδο του σπιτιού ανήκει στο κράτος», ότι όλα τα
σπίτια ανήκουν στο κράτος, που «Τα έχει παραχωρήσει στους κουβανούς πολίτες για
ιδιοκατοίκηση». Αλλά το πρόβλημα είναι η διατήρηση των κατοικιών αυτών. «Το εμπάργκο
έχει κοστίσει στην Κούβα μέχρι τώρα 130-140 δισ. δολάρια».
Δεν ήθελε να καθήσουμε σε υπαίθρια καφετερία -διατηρεί πάρα πολύ καλή φιλική σχέση με
τους νέους της ηλικίας του και μικρότερους. Το αξιοπερίεργο είναι ότι αρκετοί από αυτούς
δεν τον γνωρίζουν ως τον γιο του Τσε.
Μίλησε μετά για τα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης.
«Παρά τις αντίξοες συνθήκες και τις περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες, αποτελούν τα
καλύτερα της Λατινικής Αμερικής και απόδειξη πως η Κούβα "εξάγει" γιατρούς, δασκάλους,
καθηγητές, μηχανικούς, προπονητές... σε πολλές χώρες της Λ.Α., πως όλα παρέχονται
δωρεάν... εξάλλου το 15,4% του κρατικού προϋπολογισμού πάει στην εκπαίδευση».
«Τα ελληνικά μοιάζουν με τα ρώσικα» είπε και άρχισε να διαβάζει από το πρωτοσέλιδο, τα
κατάφερε σε πολλά σημεία, ύστερα είπε «έμαθα τα ρώσικα στη Μόσχα πριν από καιρό...».
Συμφωνήσαμε να ιδωθούμε το απόγευμα...
Στο τηλέφωνο, η φωνή του, τη σκέπαζε ένα πέπλο αγωνίας για κάτι, επέμεινα να μάθω...
«Πήγαμε τη μητέρα στο νοσοκομείο... Με συγχωρείς, αμίγκο, δεν θα μπορέσω να 'ρθω το απόγευμα. Αύριο όμως στις δέκα το πρωί». Εύκολο καθόλου δεν είναι να συγκρατεί η μάνα τέσσερα παιδιά, που μέσα τους κυλάει το αίμα του Τσε... Είδα και άκουσα πολλά. Πώς αντιδρούσε σαν έβλεπε κάθε φορά αυτοκίνητο αμερικάνικο, η οργή ολοφάνερη.
Περαστικά στην Αλεΐδα Γκεβάρα...
Το τζιπ σταμάτησε έξω από το σπίτι... Είχε πει χθες για τα βιβλία του Τσε στα ελληνικά... Ανέβηκα στο τζιπ και είπα «το βιογραφικό του πατέρα σου». Για δύο λεπτά κοιτούσε το εξώφυλλο. Αναγνώρισε τα πρόσωπα στις φωτογραφίες.
Η σειρά τους με μαθηματική ακρίβεια οδηγούσε στη φωτογραφία του νεκρού Τσε, πριν φτάσει εκεί σταμάτησε, άνοιξε το ντουλαπάκι του τζιπ και το έριξε μέσα... «Λοιπόν, αμίγκο, πού θες να πάμε;» ρώτησε. «Στο μουσείο της επανάστασης» είπα.
Δεν ξέρω, αλλά μου φάνηκε πως τους ενόχλησα, άθελά μου. Αρχισαν να μιλάνε ισπανικά.
Από το ύφος, κατάλαβα πως ο Χούλιο προσπαθούσε να μεταπείσει τον Ερνέστο για κάτι.
Μόλις σταματήσαμε έξω από το μουσείο «ο Ερνέστο θα μας περιμένει εδώ έξω» είπε ο
Χούλιο. Τον πείσαμε.
Δεξιά βρισκόταν η πτέρυγα του Τσε. Μου έδειξε τα πρώτα χαρτονομίσματα με την
υπογραφή του πατέρα του. Δίπλα οι πίνακες με τις φωτογραφίες του Τσε στην Αργεντινή,
στη Γουατεμάλα, στο Μεξικό... στην επαναστατημένη Κούβα και στην ανοικοδόμηση της
σοσιαλιστικής Κούβας. Η χρονική σειρά -περίπου- του βιβλίου επαναλαμβανόταν στο
μουσείο. Η φωτογραφία του Τσε νεκρού... και τα εργαλεία με τα οποία τον βασάνισαν, μια
τούφα από τα μαλλιά του, το φορείο.
Το πιο τραγικό ήταν πίσω μου... «Με αυτό εδώ φέρανε τα οστά του Τσε από τη Βολιβία»
μου ψιθύρισε ο Χούλιο... Δεν έβλεπα γύρω μας τον Ερνέστο. Οταν ρώτησα τον Χούλιο, μου
είπε: «Σκληρός είναι, αλλά όχι όσο αυτά εδώ» δείχνοντας το φέρετρο και τις φωτογραφίες
του τραγικού τέλους.
Δεν είχα πάρει την τελική απάντηση του Ερνέστο για τη φωτογράφισή του. Πήγαμε σ' ένα
εστιατόριο. Μιλήσαμε για την τζαζ, που του αρέσει, για την παιδική του ηλικία, τον Φιντέλ,
που ερχόταν τότε τακτικά στο σπίτι και συμπλήρωνε λίγο από το κενό που άφησε ο
θάνατος του πατέρα του, για τα οικονομικά μονοπάτια που ακολουθούν οι Κουβανοί για να
σπάσουν το εμπάργκο. Η κουβέντα γινόταν όλο και πιο φιλική και το άλυτο πρόβλημα της
φωτογράφισης έγινε απλό...
Δώρο στην Ελλάδα
Μετά τους πρότεινα να πάμε για καφέ... Ανεβήκαμε στο τζιπ και ξεκινήσαμε για ένα μεγάλο
και ιστορικό ξενοδοχείο της Αβάνας. Στην είσοδο μας καλοδέχτηκαν και κάλεσαν τον
Ερνέστο να ρίξει μια ματιά στη πτέρυγα όπου γίνονται έργα αναμόρφωσης, μια κοινή
επένδυση ενός ιταλού επιχειρηματία και της κουβανικής κυβέρνησης... Γνώρισα τον
επιχειρηματία, που έχει επισκεφθεί την Ελλάδα αρκετές φορές...
Με πήγαν στο σπίτι και είπαμε να ξαναβρεθούμε το βράδυ να ακούσουμε τζαζ. Η παρέα
ήταν πολυεθνής, ποτό, τσιγάρο και καμάκι σε μια απλή νεανική νύχτα στην Αβάνα. Την
επόμενη μέρα θα ερχόταν ο Χούλιο για να μου φέρει κάτι. Ηρθε το πρωί μ' ένα δώρο από
τον Ερνέστο για την «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία».
Ο ΕΡΝΕΣΤΟ Γκεβάρα είναι ο τέταρτος και μικρότερος γιος του Τσε από τη δεύτερή του
γυναίκα, την Αλεΐδα Μαρτίς με την οποία έκανε τέσσερα παιδιά. Ο μεγαλύτερος ο Καμίλο,
δικηγόρος στο επάγγελμα όπως και ο Ερνέστο, η δεύτερη αλλά και ευρύτερα γνωστή
Αλεΐδα, γιατρός, η τρίτη είναι η Σέλια, κτηνίατρος. Ολοι ζουν και εργάζονται στην Κούβα.
Από την πρώτη γυναίκα του, την Ιλντα Γκαλδέα, την Περουβιανή, ο Τσε απέκτησε μια
κόρη, την Ιλντα, η οποία πέθανε πριν από λίγα χρόνια.
Φωτογραφία: ο Ερνέστο στη μέση...
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ-ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
02/01/2000
Συνέντευξη με τον άγνωστο γιο του Τσε
Γνωριμία με το μικρότερο παιδί του Τσε Γκεβάρα, τον Ερνέστο. Ως πολίτης, προσπαθεί να
κρατήσει τη μνήμη του επαναστάτη ζωντανή. Ως γιος του, όμως, κάνει το παν για να
ξεχάσει όσα θυμίζουν το χαμό του πατέρα του
Τζαζ κι ένας καφές με τον Ερνέστο Γκεβάρα
ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΟΥΒΑ
Του ΝΑΣΙΜ ΑΛΑΤΡΑΣ
Η κουβέντα αυτή -γιατί ο μικρότερος γιος του Τσε επέμεινε να μην πάρει τη μορφή της
συνέντευξης- πέρασε από πολλά μονοπάτια. Απεχθάνεται τη δημοσιότητα και όταν του είπα
ότι ο Τσε ήξερε να χειρίζεται τα ΜΜΕ ήταν σαφής: «Ο Τσε είναι ο διεθνής επαναστάτης Τσε
και ο Ερνέστο είναι ο Ερνέστο, που δεν έχει κάνει τίποτα που να αξίζει να προβάλλεται. Δεν
είναι τίποτα παραπάνω από έναν Κουβανό που θέλει να βοηθήσει την επανάσταση της
Κούβας. Στο οδοιπορικό που θα κάνουμε μαζί θα δεις πως όλοι πρέπει να ξεκινήσουν από το
πρώτο σκαλοπάτι».
Λιγομίλητος, ευγενικός, δεν καταχράται το όνομα του πατέρα του ποτέ και για τίποτα.
Γεννήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου του 1965. Οταν η κουβέντα πήγε στα προσωπικά, ένιωθα
το μεγάλο βάρος που κουβαλάει στην πλάτη του.
Ηξερε πολύ καλά πως ήθελα να μιλάω στον άγνωστο γιο του Τσε Γκεβάρα. Ο Ερνέστο όμως
μιλάει για τον πατέρα του σαν για οποιονδήποτε άνθρωπο στην Κούβα.
Δεν μεγάλωσε μαζί του -όταν δολοφονήθηκε ο Τσε στις 8 Οκτωβρίου του 1967 ο Ερνέστο
μάλλον δεν είχε πει την πρώτη του λέξη.
Οταν τον ρώτησα πώς νιώθει κάθε φορά που βλέπει τη φωτογραφία του πατέρα του σε
σπίτια, εστιατόρια, πλατείες, ενώ σπανίως βλέπεις αφίσες με τον Φιντέλ, είπε απλώς «καλά».
Αυτό το «καλά» έσβηνε γρήγορα από τα χαμογελαστά μάτια του, όταν αμέσως θυμόταν το
βολιβιανό στρατιώτη να σηκώνει το κεφάλι του πατέρα του... Ο Τσε νεκρός!!! Τότε, ο Τσε
γίνεται πατέρας και ο Ερνέστο γιος του Τσε...
Αναζητώντας τον Ερνέστο
Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο μια βαριά γυναικεία φωνή απαντούσε στο τηλέφωνο «Νο
Ερνέστο... Νο Ερνέστο».
«Ως τις 20 του Νοεμβρίου θα είμαι εκτός Κούβας» μου είχε πει ο Ερνέστο. Τώρα είναι 26.
«Τώρα τι να κάνω;»
«Οταν φτάσεις σε αδιέξοδο πάρε τηλέφωνο τον Ορλάντο» μου είπε η πηγή μου. Πήρα...
Στην άλλη γραμμή «Υπουργείο Εξωτερικών», «Ορλάντο, δεν βρίσκω τον Ερνέστο».
«...Πάρε με ξανά σε πέντε λεπτά» είπε ο Ορλάντο και έκλεισα... Πέρασαν τα πέντε λεπτά:
«Είναι εκτός Αβάνας... θα 'ρθει Κυριακή πρωί» απάντησε στα αγγλικά μια φιλική και
άγνωστη φωνή.
Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής ακούστηκε η γνώριμη φωνή του Ερνέστο: «Με
συγχωρείς, αμίγκο... Σε μια ώρα στο ξενοδοχείο "Τρίτων" -ο γιος του Ποσειδώνα- χωρίς
φωτογραφίες και κασετόφωνο».
Πήρα τον διερμηνέα τηλέφωνο και ήρθε. Υστερα από πέντε λεπτά βρήκαμε ταξί, οχτώ και
μισή ήμασταν στο Τρίτων. Είπα στο διερμηνέα ότι «θα τον περιμένω στην είσοδο και αν
αληθεύει πως μοιάζει στον πατέρα του θα τον αναγνωρίσω». Με καθησύχασε λέγοντας:
«Μην ανησυχείς. Οι Κουβανοί είναι συνεπείς και ειλικρινείς».
Ερχονταν δύο άτομα, ο ένας, ο Ερνέστο, κρατούσε μια καφετιά ατζέντα και ο άλλος ήταν
ένας άγνωστος μελαχρινός. Παρακολούθησα βίντεο για τον Τσε πριν πάω στην Κούβα και
ήθελα να βεβαιωθώ για την ομοιότητα, αφού μου είχαν πει ότι είναι «ίδιος ο πατέρας του».
Δεν τον σταμάτησα· μια σκέψη με συγκράτησε, ήθελα να σιγουρευτώ αν η ασφάλεια του
ξενοδοχείου τον γνωρίζει! Ναι. Φιλικές χειραψίες και κουβέντες.
Ξαναμπήκα στο ξενοδοχείο, αμέσως ο Ερνέστο γύρισε και μου έσφιξε το χέρι θερμά, με
σύστησε στον παιδικό του φίλο, τον Χούλιο, φίλο του από τεσσάρων χρόνων. Τους
σύστησα τον διερμηνέα Ραμπίε και καθήσαμε.
«Ηθελα να γίνω αντάρτης»
Του πρόσφερα τσιγάρα. «Ποτέ» απάντησε. «Νο αμέρικαν σίγαρετ» συμπλήρωσε. Εβγαλε
ένα πακέτο άφιλτρα κουβανέζικα τσιγάρα και είπε «Διζ ιζ βέρι στρονγκ».
Ρώτησα «πότε άρχισες να καπνίζεις;».
«Απ' τα 14. Ο αδελφός μου ο Καμίλο μου έδωσε το πρώτο».
«Γιατί ο πατέρας σου έδωσε το όνομά σου σε σένα και όχι στον Καμίλο, που είναι μεγαλύτερος;»
«Του έδωσε το όνομα αυτό προς τιμήν του ήρωα της επανάστασης Καμίλο Σιενφουέγος,
αγαπητό φίλο του Τσε».
«Μήπως περιμένει κάτι παραπάνω από σένα;»
«Νομίζω πως το περιμένει από όλους. Με τη μητέρα μας στο Ινστιτούτο Τσε Γκεβάρα,
συζητάμε και αποφασίζουμε το τι θα κάνουμε κάθε φορά, περιοδείες και επαφές σε χώρες
του εξωτερικού, μελέτες για χώρες της Λατινικής Αμερικής, Μέσης Ανατολής και Αφρικής.
Χώρες που συνεχίζουν να υποφέρουν από τον ίδιο εχθρό, τον ιμπεριαλισμό. Υπάρχουν
βέβαια και προσωπικές πρωτοβουλίες. Ο στόχος είναι η ανάπτυξη αμοιβαίων σχέσεων και
συνεργασιών σε όλους τους τομείς».
«Γιατί δεν μιλάς για αυτά που κάνεις, γιατί δεν δίνεις συνεντεύξεις;»
«Τα αθόρυβα, που ριζώνουν, βοηθούν πιο πολύ. Η επανάσταση είναι πράξη ανατροπής και
όχι τέχνασμα εφέ».
Τον ρώτησα για το αν αυτό που κάνει τώρα ήθελε να το κάνει από παλιά.
«Ηθελα να γίνω αντάρτης, αλλά η μητέρα αντέδρασε τρομαγμένη», λέγοντάς του ότι «και
σαν δικηγόρος μπορείς να βοηθήσει την Κούβα»...
Ενώ έπρεπε από την αρχή να του δείξω την εφημερίδα που εκπροσωπώ, το ξέχασα. Πήρα
μαζί μου περίπου τρεις διαφορετικές «Κυριακάτικες», τρεις από το ημερήσιο φύλλο, δύο
Εψιλον και Αφιερώματα.
Ο θαυμασμός του για τις αντιδράσεις των Ελλήνων κατά του Κλίντον ήταν έντονος και είπε
πως πήρε οριστικά την απόφαση να μιλήσει στην «Κ.Ε.» επειδή ήθελε να μάθει γιατί
αντιδρούσαν τόσο έντονα οι Ελληνες στην επίσκεψη Κλίντον και στην ιμπεριαλιστική
επίθεση κατά της Γιουγκοσλαβίας.
Τον ρώτησα αν θέλει να επισκεφθεί την Ελλάδα.
«Αν αποφέρει αποτέλεσμα όσον αφορά τον αγώνα κατά του εμπάργκο, βέβαια, εξάλλου η
Κούβα χρειάζεται και τους Ελληνες». Κάποια στιγμή τον κάλεσαν οι άντρες της ασφάλειας
του ξενοδοχείου και του είπαν πως όπου να είναι θα έρθουν πολιτικοί και δημοσιογράφοι...
Γύρισε και μας είπε «καλύτερα να πάμε κάπου αλλού». Βγήκαμε από το ξενοδοχείο και με
ρώτησε αν έχω αυτοκίνητο. Του είπα όχι και μας κάλεσε να πάμε με το τζιπ του Χούλιο.
Στο τζιπ για καφέ
Πριν ανέβουμε στο τζιπ τον ρώτησα «Τι κάνει ο γιος σου, ο Ερνέστο;»
«Καλά είναι».
Εχεις μόνο ένα γιο 4 χρόνων;»
«Και μια κόρη, η Ρόσια, 9 χρόνων, ζει με την πρώην γυναίκα μου στην Ισπανία»...
Το τζιπ, ένα αμερικάνικο της δεκαετίας του πενήντα, μαύρο χρώμα, μ' ένα πανί ριγμένο
πάνω από τα μπροστινά καθίσματα. Το κάθισμα του συνοδηγού, του Ερνέστο, δηλαδή,
αποκολλημένο -την επόμενη μέρα το κόλλησαν- οι κίτρινες πινακίδες ξεβαμμένες. Μπροστά
κάθησε ο διερμηνέας.
Ο Ερνέστο και εγώ καθήσαμε πίσω. Ακούμπησε ο Χούλιο το κεφάλι του στο τιμόνι, για να
ενώσει δύο καλώδια.
Το τζιπ πήρε εμπρός και ξεκινήσαμε...
«Στην Ισπανία!» απόρησα.
«Σπούδασε στην ιατρική και τώρα εργάζεται εκεί σ' ένα νοσοκομείο».
«Ο Ερνέστο;»
«Εδώ στην Αβάνα με τη μάνα του»
«Δηλαδή παντρεύτηκες δεύτερη φορά;»
«Οχι, αλλά συζούσαμε, τώρα όμως ζω μόνος μου».
Μετά το δεύτερο φανάρι με ρώτησαν πού θα ήθελα να πάμε και του είπα κάπου για καφέ...
Κάναμε βόλτες γύρω από την περιοχή όπου ζούσαν πριν από την επανάσταση οι πλούσιοι.
«Τώρα μένουν οι απλοί Κουβανοί και οι ξένες πρεσβείες και εταιρείες» και είπε πως μπορεί ο
ξένος να «Αγοράζει σπίτι εδώ αλλά το οικόπεδο του σπιτιού ανήκει στο κράτος», ότι όλα τα
σπίτια ανήκουν στο κράτος, που «Τα έχει παραχωρήσει στους κουβανούς πολίτες για
ιδιοκατοίκηση». Αλλά το πρόβλημα είναι η διατήρηση των κατοικιών αυτών. «Το εμπάργκο
έχει κοστίσει στην Κούβα μέχρι τώρα 130-140 δισ. δολάρια».
Δεν ήθελε να καθήσουμε σε υπαίθρια καφετερία -διατηρεί πάρα πολύ καλή φιλική σχέση με
τους νέους της ηλικίας του και μικρότερους. Το αξιοπερίεργο είναι ότι αρκετοί από αυτούς
δεν τον γνωρίζουν ως τον γιο του Τσε.
Μίλησε μετά για τα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης.
«Παρά τις αντίξοες συνθήκες και τις περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες, αποτελούν τα
καλύτερα της Λατινικής Αμερικής και απόδειξη πως η Κούβα "εξάγει" γιατρούς, δασκάλους,
καθηγητές, μηχανικούς, προπονητές... σε πολλές χώρες της Λ.Α., πως όλα παρέχονται
δωρεάν... εξάλλου το 15,4% του κρατικού προϋπολογισμού πάει στην εκπαίδευση».
«Τα ελληνικά μοιάζουν με τα ρώσικα» είπε και άρχισε να διαβάζει από το πρωτοσέλιδο, τα
κατάφερε σε πολλά σημεία, ύστερα είπε «έμαθα τα ρώσικα στη Μόσχα πριν από καιρό...».
Συμφωνήσαμε να ιδωθούμε το απόγευμα...
Στο τηλέφωνο, η φωνή του, τη σκέπαζε ένα πέπλο αγωνίας για κάτι, επέμεινα να μάθω...
«Πήγαμε τη μητέρα στο νοσοκομείο... Με συγχωρείς, αμίγκο, δεν θα μπορέσω να 'ρθω το απόγευμα. Αύριο όμως στις δέκα το πρωί». Εύκολο καθόλου δεν είναι να συγκρατεί η μάνα τέσσερα παιδιά, που μέσα τους κυλάει το αίμα του Τσε... Είδα και άκουσα πολλά. Πώς αντιδρούσε σαν έβλεπε κάθε φορά αυτοκίνητο αμερικάνικο, η οργή ολοφάνερη.
Περαστικά στην Αλεΐδα Γκεβάρα...
Το τζιπ σταμάτησε έξω από το σπίτι... Είχε πει χθες για τα βιβλία του Τσε στα ελληνικά... Ανέβηκα στο τζιπ και είπα «το βιογραφικό του πατέρα σου». Για δύο λεπτά κοιτούσε το εξώφυλλο. Αναγνώρισε τα πρόσωπα στις φωτογραφίες.
Η σειρά τους με μαθηματική ακρίβεια οδηγούσε στη φωτογραφία του νεκρού Τσε, πριν φτάσει εκεί σταμάτησε, άνοιξε το ντουλαπάκι του τζιπ και το έριξε μέσα... «Λοιπόν, αμίγκο, πού θες να πάμε;» ρώτησε. «Στο μουσείο της επανάστασης» είπα.
Δεν ξέρω, αλλά μου φάνηκε πως τους ενόχλησα, άθελά μου. Αρχισαν να μιλάνε ισπανικά.
Από το ύφος, κατάλαβα πως ο Χούλιο προσπαθούσε να μεταπείσει τον Ερνέστο για κάτι.
Μόλις σταματήσαμε έξω από το μουσείο «ο Ερνέστο θα μας περιμένει εδώ έξω» είπε ο
Χούλιο. Τον πείσαμε.
Δεξιά βρισκόταν η πτέρυγα του Τσε. Μου έδειξε τα πρώτα χαρτονομίσματα με την
υπογραφή του πατέρα του. Δίπλα οι πίνακες με τις φωτογραφίες του Τσε στην Αργεντινή,
στη Γουατεμάλα, στο Μεξικό... στην επαναστατημένη Κούβα και στην ανοικοδόμηση της
σοσιαλιστικής Κούβας. Η χρονική σειρά -περίπου- του βιβλίου επαναλαμβανόταν στο
μουσείο. Η φωτογραφία του Τσε νεκρού... και τα εργαλεία με τα οποία τον βασάνισαν, μια
τούφα από τα μαλλιά του, το φορείο.
Το πιο τραγικό ήταν πίσω μου... «Με αυτό εδώ φέρανε τα οστά του Τσε από τη Βολιβία»
μου ψιθύρισε ο Χούλιο... Δεν έβλεπα γύρω μας τον Ερνέστο. Οταν ρώτησα τον Χούλιο, μου
είπε: «Σκληρός είναι, αλλά όχι όσο αυτά εδώ» δείχνοντας το φέρετρο και τις φωτογραφίες
του τραγικού τέλους.
Δεν είχα πάρει την τελική απάντηση του Ερνέστο για τη φωτογράφισή του. Πήγαμε σ' ένα
εστιατόριο. Μιλήσαμε για την τζαζ, που του αρέσει, για την παιδική του ηλικία, τον Φιντέλ,
που ερχόταν τότε τακτικά στο σπίτι και συμπλήρωνε λίγο από το κενό που άφησε ο
θάνατος του πατέρα του, για τα οικονομικά μονοπάτια που ακολουθούν οι Κουβανοί για να
σπάσουν το εμπάργκο. Η κουβέντα γινόταν όλο και πιο φιλική και το άλυτο πρόβλημα της
φωτογράφισης έγινε απλό...
Δώρο στην Ελλάδα
Μετά τους πρότεινα να πάμε για καφέ... Ανεβήκαμε στο τζιπ και ξεκινήσαμε για ένα μεγάλο
και ιστορικό ξενοδοχείο της Αβάνας. Στην είσοδο μας καλοδέχτηκαν και κάλεσαν τον
Ερνέστο να ρίξει μια ματιά στη πτέρυγα όπου γίνονται έργα αναμόρφωσης, μια κοινή
επένδυση ενός ιταλού επιχειρηματία και της κουβανικής κυβέρνησης... Γνώρισα τον
επιχειρηματία, που έχει επισκεφθεί την Ελλάδα αρκετές φορές...
Με πήγαν στο σπίτι και είπαμε να ξαναβρεθούμε το βράδυ να ακούσουμε τζαζ. Η παρέα
ήταν πολυεθνής, ποτό, τσιγάρο και καμάκι σε μια απλή νεανική νύχτα στην Αβάνα. Την
επόμενη μέρα θα ερχόταν ο Χούλιο για να μου φέρει κάτι. Ηρθε το πρωί μ' ένα δώρο από
τον Ερνέστο για την «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία».
Ο ΕΡΝΕΣΤΟ Γκεβάρα είναι ο τέταρτος και μικρότερος γιος του Τσε από τη δεύτερή του
γυναίκα, την Αλεΐδα Μαρτίς με την οποία έκανε τέσσερα παιδιά. Ο μεγαλύτερος ο Καμίλο,
δικηγόρος στο επάγγελμα όπως και ο Ερνέστο, η δεύτερη αλλά και ευρύτερα γνωστή
Αλεΐδα, γιατρός, η τρίτη είναι η Σέλια, κτηνίατρος. Ολοι ζουν και εργάζονται στην Κούβα.
Από την πρώτη γυναίκα του, την Ιλντα Γκαλδέα, την Περουβιανή, ο Τσε απέκτησε μια
κόρη, την Ιλντα, η οποία πέθανε πριν από λίγα χρόνια.
Φωτογραφία: ο Ερνέστο στη μέση...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου