Ηλεκτρικό ρεύμα: Ένα win-win «παιχνίδι» για κυβέρνηση και παρόχους

Ηλεκτρικό ρεύμα: Ένα win-win «παιχνίδι» για κυβέρνηση - παρόχους (tvxs.gr)

Την άποψη ότι η κυβέρνηση θα μπορούσε να έχει νομοθετήσει την πρόταση της ΡΑΕ για θέσπιση ορίων στις χρεώσεις μέσω της ρήτρας αναπροσαρμογής για ηλεκτρικό ρεύμα, εκφράζει στο tvxs.gr ο Μάριος Μαρινάκος, ένας εκ των πέντε δικηγόρων που έχουν αναλάβει τη συλλογική αγωγή του ΙΝΚΑ εναντίον των 20 γνωστών παρόχων.

Σημειώνει μάλιστα πως η αύξηση των τιμών φέρνει αύξηση των δημοσίων εσόδων εις βάρος των πολιτών, στοιχείο από το οποίο η κυβέρνηση επωφελείται για να πετύχει άνοδο βαθμίδας από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης.

Από την ανάλυσή του προκύπτει ότι παρά τις απόπειρες της ΡΑΕ για σχετικό συμμάζεμα της αγοράς, εν πολλοίς οι πάροχοι έχουν πετύχει να λειτουργούν κατά βούληση, με τη ΔΕΗ μάλιστα, που εν τω μεταξύ ιδιωτικοποιήθηκε, να είναι αυτή που «βαράει το νταούλι της ακρίβειας».

Πώς φτάσαμε στους υπέρογκους λογαριασμούς ρεύματος

Η τιμή στην χονδρική αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας έχει αυξηθεί τους τελευταίους μήνες σε όλη την Ευρώπη, όμως η Ελλάδα βρίσκεται συνεχώς ανάμεσα στις πέντε χώρες με την υψηλότερη τιμή, τους πιο πολλούς μήνες μάλιστα εμφανίζεται με την αρνητική πρωτιά.

Το γεγονός ότι οι τιμές για τις μεγαλύτερες ποσότητες διαμορφώνονται στο Χρηματιστήριο Ενέργειας και όχι με προθεσμιακά συμβόλαια όπως στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και η βίαιη απολιγνιτοποίηση που εφάρμοσε η κυβέρνηση τα τελευταία δύο χρόνια, εξηγούν την πολύ υψηλή τιμή χονδρικής αλλά όχι επαρκώς και τις υπέρογκες αυξήσεις που έχουν δει οι πολίτες-καταναλωτές στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος. 

Για αυτές τις τελευταίες καθοριστική είναι η διαχείριση του εργαλείου που λέγεται «ρήτρα αναπροσαρμογής».

Ένα εργαλείο που στην πράξη λειτουργεί μόνο υπέρ των παρόχων

Όπως μας μεταφέρει ο κ. Μαρινάκος, η ρήτρα αναπροσαρμογής εισήχθη σαν όρος από την ίδια την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) στην απόφαση της 409/2020. 

Στόχος ήταν οι πάροχοι να έχουν ένα κοινό εργαλείο που θα τους επιτρέπει είτε να μοιράζονται το όφελος με τους πελάτες τους εάν η χονδρεμπορική τιμή του ρεύματος πέφτει κάτω από ένα χαμηλό όριο (), είτε να μεταφέρουν στους πελάτες τους μέρος της αύξησης του κόστους, εάν η χονδρεμπορική τιμή ανέβει πάνω από ένα υψηλό όριο (). 

Εάν η χονδρεμπορική τιμή κινείται στην «περιοχή ασφαλείας» ανάμεσα στο και το , η ρήτρα αναπροσαρμογής παραμένει ανενεργή.

Η ρήτρα αναπροσαρμογής συνήθως εφαρμόζεται από τους παρόχους στα προγράμματα που περιλαμβάνουν σταθερή μηνιαία χρέωση ανεξαρτήτως κατανάλωσης, δηλαδή στα προγράμματα που δεν λειτουργούν με προκαθορισμένη τιμή ανά κιλοβατώρα.

Αξίζει να σημειωθεί πως εκτός από την μεταβλητή x, που αντιστοιχεί ουσιαστικά στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στην χονδρεμπορική αγορά, το ύψος όλων των υπόλοιπων μεταβλητών της εξίσωσης που δίνουν την τελική επιπλέον χρέωση C(x) ορίζονται από τον ίδιο τον πάροχο. Με απλά λόγια και σε γενικές γραμμές, μέσω της ρήτρας αναπροσαρμογής ο πάροχος μπορεί να χρεώσει τον καταναλωτή ό, τι θέλει.

«Με την ενεργοποίηση της ρήτρας όλο το κόστος της χονδρεμπορικής αγοράς επιρρίπτεται στον τελικό καταναλωτή. Επιπλέον, οι πάροχοι εφαρμόζουν δύο ακόμα συντελεστές προσαύξησης, (τον α και τον b) οι οποίοι κυμαίνονται από 16 έως 25%, όπως έχει προκύψει από την έρευνά μας.

 Πρόκειται για δύο συντελεστές κέρδους, τους οποίους ακόμα και τώρα διατηρούν οι τέσσερις μεγάλοι παίκτες της αγοράς, δηλαδή οι ΔΕΗ, Protergia, ΗΡΩΝ και Elpedison», λέει ο κ. Μαρινάκος, δικηγόρος που μαζί με ακόμα τέσσερις συναδέλφους του «τρέχουν» νομικά τη συλλογική αγωγή του ΙΝΚΑ.

Η «περιοχή ασφάλειας» ανταποκρίνεται στις τιμές του 2020

Στην απόφασή της η ΡΑΕ δεν προχώρησε σε αντικειμενικά κριτήρια ορισμού των ορίων και , ώστε η ρήτρα να ενεργοποιείται ή να παραμένει ανενεργή ταυτόχρονα για όλους τους παρόχους. Προχώρησε ωστόσο σε μια σύσταση, ώστε οι πάροχοι να ορίζουν τα όρια μόνοι τους «βάσει ιστορικών δεδομένων και ευλόγων παραδοχών-προβλέψεων, με στόχο την κατά το δυνατόν ελαχιστοποίηση της ανάγκης ενεργοποίησης των μηχανισμών αναπροσαρμογής των τιμών».

Οι πάροχοι καθόρισαν τα όρια με βάση τις χαμηλές τιμές του 2020. Ενδεικτικά οι τέσσερις πάροχοι που είναι ταυτόχρονα και παραγωγοί έβαλαν τα εξής όρια: ΔΕΗ και ΉΡΩΝ 40-50 ευρώ/MWh, Elpedison 30-40 ευρώ/MWh και Protergia 51-66 ευρώ/MWh. Μόνο που αυτές οι τιμές έπαψαν να υπάρχουν από τις αρχές του 2021. 

«Τα περιθώρια ασφάλειας που προβλέπονται στην ρήτρα αναπροσαρμογής είναι ήδη εκτός πραγματικότητας. Με τις περισσότερες εταιρίες να έχουν θέσει την περιοχή ασφάλειας μεταξύ 40 και 50 ευρώ ανά μεγαβατώρα, βρισκόμαστε πάνω ήδη από τον Φεβρουάριο του 2021. Τότε η τιμή εκκαθάρισης αγοράς για το ηλεκτρικό ρεύμα ήταν 50,36 ευρώ/MWh», παρατηρεί ο κ. Μαρινάκος.

Μπορείτε να δείτε αναλυτικά την πορεία αύξησης της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος στον επίσημο ιστότοπο της ΔΕΗ, πατώντας εδώ.

«Τον Μάρτιο του 2022 η αντίστοιχη τιμή διαμορφώθηκε στα 272,68. Μιλάμε για αύξηση άνω του 500% κι όμως οι πάροχοι δεν έχουν διαμορφώσει ανάλογα τα όρια», προσθέτει. Δηλαδή ενώ έχει γίνει κοινός τόπος ότι οι αυξήσεις στην ενέργεια έχουν έρθει για να μείνουν και δεν διαφαίνεται καμία προοπτική επιστροφής στα επίπεδα τιμών του 2020, οι περισσότεροι πάροχοι δεν εφαρμόζουν την σύσταση της ΡΑΕ για διαμόρφωση των ορίων «βάσει ιστορικών δεδομένων και ευλόγων παραδοχών-προβλέψεων».

Η πρόταση της ΡΑΕ που ισοδυναμεί με «πλαφόν» δεν εφαρμόστηκε

Ενώ η τιμή στην χονδρική αγορά της ενέργειας είχε ξεπεράσει τα πάνω όρια των περισσότερων παρόχων ήδη από τον Ιανουάριο του 2021, η επιβολή της ρήτρας ξεκίνησε ουσιαστικά από τον Αύγουστο. «Η ΡΑΕ ήταν αντίθετη με την επιβολή της ρήτρας αναπροσαρμογής και τον Αύγουστο του 2021 ξεκίνησε ευρεία διαβούλευση, προκειμένου να ρυθμίσει καλύτερα την αγορά», σημειώνει ο κ. Μαρινάκος.

Μεταξύ άλλων, για την προστασία των καταναλωτών από υπέρογκες χρεώσεις η ΡΑΕ είχε προτείνει οι πάροχοι να μπορούν να αυξομειώσουν την χρέωση προς τον καταναλωτή σε ένα εύρος ± 30% από το ποσό βάσης που συνήθως αντιστοιχεί στην συμφωνημένη σταθερή μηνιαία χρέωση. Έτσι εάν πάροχος και καταναλωτής είχαν συμφωνήσει σε μηνιαία χρέωση 35 ευρώ ανεξαρτήτως κατανάλωσης, με την ενεργοποίηση της ρήτρας αναπροσαρμογής η τελική χρέωση - στο ανταγωνιστικό κομμάτι του λογαριασμού, όχι σε ρυθμιζόμενες και λοιπές χρεώσεις - δε θα ξεπερνούσε τα 35 + 35x30%, δηλαδή τα 45,5 ευρώ.

Οι εταιρίες-πάροχοι που συμμετείχαν στη διαβούλευση καθώς και ο ΕΣΕΠΗΕ (Ελληνικός Σύνδεσμος Εμπόρων & Προμηθευτών Ηλεκτρικής Ενέργειας) εξέφρασαν την αντίθεσή τους στην πρόταση αυτή με αποτέλεσμα στην επόμενη απόφασή της η ΡΑΕ (967/2021) να διατηρήσει την πρόταση υιοθέτησης κυμαινόμενου τιμολογίου με όριο προσαύξησης αλλά αφήνοντας στους παρόχους την ευχέρεια να καθορίσουν τα όρια.

«Η κυβέρνηση θα μπορούσε να έχει υιοθετήσει την πρόταση της ΡΑΕ για το ± 30% που στην πραγματικότητα είναι ένα πλαφόν κι έτσι να την καταστήσει δεσμευτική για τους παρόχους», υποστηρίζει ο Μάριος Μαρινάκος.

Στην άποψη κάποιων συναδέλφων του ότι ένας τέτοιος νόμος μπορεί να κρινόταν αντισυνταγματικός στο ΣτΕ, ως υπερβολική παρέμβαση σε εμπορικές σχέσεις ιδιωτών, ο δικηγόρος απαντά: «Θεωρώ ότι αυτό δε θα συνέβαινε. 

Στην κοινοτική οδηγία 2014/17 που αναφέρεται σε αντίστοιχες περιπτώσεις οφειλών με κυμαινόμενο ύψος, όπως ήταν τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο, επιβάλλεται διατίμηση ως προς το μέγιστο ύψος της επιβάρυνσης του καταναλωτή στο ± 20%.

 Οι συνθήκες ίδρυσης και λειτουργίας της ΕΕ αναφέρουν πως οι οδηγίες για την προστασία του καταναλωτή έχουν υπέρτερη νομοθετική ισχύ διότι εντάσσονται στους πυλώνες επάνω στους οποίους οικοδομήθηκε η ίδια η ΕΕ», σημειώνει.

Τί άλλο θα μπορούσε να κάνει η κυβέρνηση

Εκτός από τη νομοθέτηση της παραπάνω πρότασης της ΡΑΕ, ο κ. Μαρινάκος θεωρεί ότι η κυβέρνηση έχει κι άλλα περιθώρια κινήσεων για να προστατεύσει τους καταναλωτές. Όμως κατ’ εκείνον, η προστασία των καταναλωτών δεν είναι στις προτεραιότητές της.

«Βλέποντας ένα ενεργειακό τσουνάμι να έρχεται, η κυβέρνηση θα μπορούσε να έχει νομοθετήσει. Όμως έκανε το ακριβώς ανάποδο. Επιδοτώντας τους λογαριασμούς έδωσε κίνητρο στους παρόχους να αυξάνουν περαιτέρω τις χρεώσεις τους. Δόθηκε το σήμα ότι όσο αυξάνονται οι λογαριασμοί, η κυβέρνηση θα δίνει μεγαλύτερες επιδοτήσεις. 

Με αυτόν τον τρόπο χρήματα από τον κρατικό κορβανά έχουν πάει στα ταμεία των ιδιωτικών εταιριών», τονίζει.

«Επίσης θα μπορούσε να μην έχει πουλήσει τη ΔΕΗ. Μια πραγματικά δημόσια επιχείρηση που είναι ταυτόχρονα ο μεγαλύτερος παραγωγός ενέργειας θα μπορούσε να παρεμβαίνει σε επίπεδο τιμών. Με το δημόσιο να έχει χάσει τον έλεγχο, αντί να παρεμβαίνει σε επίπεδο τιμών, η ΔΕΗ έχει γίνει ο πάροχος που “βαράει το νταούλι της ακρίβειας”. 

Η πρόσφατη αύξηση 36% στα προγράμματα με σταθερή χρέωση στην κιλοβατώρα δείχνει ότι η ΔΕΗ είναι αποφασισμένη να συντηρήσει την ακρίβεια», προσθέτει ο δικηγόρος.

«Με την αύξηση των χρεώσεων, η κυβέρνηση εισπράττει χρήματα μέσω του ΦΠΑ. 

Το παιχνίδι είναι win-win για κυβέρνηση και παρόχους, με χαμένους τους τελικούς καταναλωτές. Φαίνεται ότι η κυβέρνηση δεν υπολογίζει το πολιτικό κόστος προκειμένου να κερδίσει την επενδυτική βαθμίδα στις διεθνείς αξιολογήσεις. 

Απόδειξη είναι η επιλογή της να πληρώσει πρόωρα το ΔΝΤ.  Αντί να κρατήσει χρήματα για να στηρίξει τους πολίτες σε συνθήκες πρωτοφανούς οικονομικής και ενεργειακής κρίσης, πανηγυρίζει γιατί η χώρα πλήρωσε πρόωρα τον θεσμικό της πιστωτή», καταλήγει ο κ. Μαρινάκος.