Του Κώστα Μελά*
Α) Το Νοέμβριο του 2015, ο Μαουρίτσιο Μάκρι, επικεφαλής μιας κεντροδεξιάς συμμαχίας, εκλέγεται πρόεδρος της χώρας με βασικά συνθήματα «Revolución de laalegria» και «Cambiemos» (ας αλλάξουμε). Αρχίζει εκ νέου η περίοδος της εφαρμογής αυτού που ονομάζεται νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα.
Από την πρώτη στιγμή που ο Μάκρι ανέλαβε την προεδρία, προχώρησε σε ριζική διαφοροποίηση της οικονομικής πολιτικής σε σχέση με το άμεσο παρελθόν.
Η διαφοροποίηση επικεντρώθηκε σε τέσσερα σημεία που θεωρήθηκαν κύριας σημασίας:
Το πρώτο αφορούσε στο διεθνές εμπόριο των προϊόντων της χώρας. Μειώθηκαν δραστικά οι δασμοί εξαγωγής των προϊόντων του πρωτογενούς τομέα και μαζί τους μειώθηκαν οι κρατικές παρεμβάσεις «καθοδήγησης» στο διεθνές εμπόριο. Στόχος η εξισορρόπηση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών με βάση τις υποθέσεις του «ελεύθερου εμπορίου». Τα αποτελέσματα περιγράφονται στον Πίνακα 1. Η κατάσταση επιδεινώθηκε.
Πίνακας 1.
Έτος
| ||||||||
Ισοζ. Τρεχ. Συναλλ
|
Άμεσες ξένες επενδύσεις
|
Επενδύσεις χαρτοφυλακίου
| ||||||
(% του ΑΕΠ)
| ||||||||
2015
|
-2,7
|
1,7
|
0,1
| |||||
2016
|
-2,7
|
0,3
|
6,4
| |||||
2017
|
-4,9
|
1,6
|
5,6
| |||||
2018
|
-4,2
|
1
|
-0,5
|
Πηγή: ΔΝΤ
Το δεύτερο σημείο αφορούσε στη διαμόρφωση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του εγχώριου νομίσματος (πέσο) κυρίως σε σχέση με το δολάριο ΗΠΑ.
Καταργήθηκε ο στενός δημόσιος έλεγχος καθορισμού της συναλλαγματικής ισοτιμίας διαμέσου του γνωστού μηχανισμού cepocambiarioμε βάση τον οποίο υπήρχαν συγκεκριμένοι συναλλαγματικοί περιορισμοί.
Πλέον, ο προσδιορισμός της συναλλαγματικής ισοτιμίας περνά εξ’ ολοκλήρου στους μηχανισμούς της αγοράς. Δεν υπάρχουν πλέον περιορισμοί στην αγοραπωλησία συναλλάγματος, ούτε στις επιχειρήσεις ούτε στα φυσικά πρόσωπα.
Η συγκεκριμένη απόφαση προκάλεσε άμεση υποτίμηση του νομίσματος της χώρας κατά 44,0%, γεγονός που κρίθηκε απαραίτητο από τη νέα κυβέρνηση, προκειμένου να προσαρμοσθεί η επίσημη συναλλαγματική ισοτιμία με την τιμή του νομίσματος στη μαύρη αγορά.
Όμως, παρά τις προβλέψεις, με βάση το οικονομικό δόγμα της νεοκλασικής σχολής, η υποτίμηση του νομίσματος ήταν σχεδόν διπλάσια μέχρι σήμερα (Μάρτιος 2019), ενώ δεν υπάρχουν ακόμη δείγματα σταθεροποίησης.
Εξέλιξη της συναλλαγματικής ισοτιμίας του πέσο ως προς το δολάριο ΗΠΑ
Πηγή: ΚΤ Αργεντινής
Η υποτίμηση του νομίσματος, όπως ήταν αναμενόμενο, είχε αρνητικές επιδράσεις στον πληθωρισμό, ο οποίος, σε αντίθεση με τις προβλέψεις που υπολόγιζαν το ανώτερο ύψος του σε 25,0%, βρίσκεται (Φεβρουάριος 2019) στο 51,3%.
Το βασικό επιτόκιο της ΚΤ έφθασε στο 66,3% (26 Μαρτίου 2019), σε μια προσπάθεια να συγκρατηθεί η υποτίμηση του νομίσματος, προκαλώντας αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα.
Εξέλιξη πληθωρισμού
Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών Αργεντινής
Το τρίτο σημείο, που αποτελεί ένα από τα κεντρικά δόγματα της νέας κυβέρνησης, αφορούσε στην άμεση και απρόσκοπτη επανάκαμψη της χώρας στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές, προκειμένου να χρηματοδοτήσει τις ανάγκες της οικονομίας της.
Πράγματι, από τη στιγμή που ο Macri ήλθε στην εξουσία, έλαβε τέλος η οικονομική πολιτική που ακολουθούσαν οι κυβερνήσεις Kirchner (και των δύο Néstor και Cristina Kirchner) και η οποία στόχευε στη μείωση του δημοσίου χρέους (γνωστό ως desendeudamiento), ενώ άρχισε ένας σημαντικός δανεισμός από το εξωτερικό που αύξησε κατακόρυφα το νέο χρέος που εξέδωσε η Αργεντινή.
Μέχρι σήμερα η κυβέρνηση Macri υπολογίζεται ότι έχει εκδώσει περισσότερο από 100 δισ. δολάρια χρέος.
Δημόσιο χρέος σε απόλυτα νούμερα (δολάρια ΗΠΑ)
Η αλλαγή πολιτικής στο ζήτημα του δημοσίου χρέους με την προεδρία Macri οδήγησε και σε αύξηση του λόγου δημοσίου χρέους προς το ΑΕΠ (Πίνακας 2).
Πίνακας 2
ΔΧ (ομοσπ) % ΑΕΠ
Έτος %
2015 52,6
2016 53,3
2017 57,1
2018 81,2
Πηγή: ΔΝΤ
Παράλληλα αυξήθηκε και το εξωτερικό χρέος της χώρας (Πίνακας 3).
Πίνακας 3
Εξωτερικό χρέος % του ΑΕΠ
Έτος
| ||||
2015
|
27,9
| |||
2016
|
34,2
| |||
2017
|
37,2
| |||
2018
|
57,2
| |||
2019 εκτίμηση
|
60,6
|
Πηγή: ΔΝΤ
Το νέο χρέος χρησιμοποιήθηκε:
για να καλυφθεί το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου, το οποίο μετατράπηκε σε ελλειμματικό το 2015 και μέχρι σήμερα παρουσιάζει σωρευτικό έλλειμμα ύψους 6,35 δισ. δολάρια,
να πληρωθούν τα ξένα funds που δεν είχαν συμφωνήσει με την αναδιάρθρωση του χρέους,
να αποπληρωθούν τα αποχωρούντα κεφάλαια,
να καταβληθούν οι πληρωμές για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους.
Με απλά λόγια, η έκδοση του νέου χρέους οδηγήθηκε στην κάλυψη λειτουργικών αναγκών της κυβέρνησης και όχι για την ανασυγκρότηση της παραγωγικής βάσης της οικονομίας.
Το τέταρτο σημείο του Μάκρι, στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης λογικής του, ήταν η μεγάλη μείωση των κρατικών επιδομάτων στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας, και στα καταναλωτικά αγαθά, πράξη που αφενός συνέβαλε στην αύξηση του πληθωρισμού, αλλά και σε σημαντικές επιβαρύνσεις σε μεγάλο μέρος των στρωμάτων της κοινωνίας που βρίσκονται σε αδυναμία ανταπόκρισης των υποχρεώσεών τους.
Επίσης, προχώρησε σε μεγάλο αριθμό απολύσεων στους δημοσίους υπαλλήλους, με αποτέλεσμα το ποσοστό ανεργίας να διπλασιαστεί σε ένα χρόνο και να φθάσει στο 9,3%.
Το σύνολο των μέτρων, όπως ήταν λογικό, προκάλεσαν τις διαμαρτυρίες των θιγομένων.
Η πολιτική μείωσης των δαπανών έχει προκαλέσει ζημιές μόνο στα μεσαία και χαμηλά στρώματα του πληθυσμού, ενώ η παραδοσιακή επιχειρηματική τάξη, δηλαδή η αγροτικοβιομηχανική, επιβραβεύτηκε με διάφορους τρόπους.
Πρώτα από τη μεγάλη υποτίμηση του πέσο έναντι του δολαρίου, γεγονός που διόγκωσε τα κέρδη για τους εξαγωγείς που εισπράττουν σε δολάρια ΗΠΑ. Επίσης, η ουσιαστική εξαφάνιση των δασμών στις εξαγωγές του σιταριού και στα προϊόντα του τομέα των ορυκτών προκάλεσε μείωση των κρατικών εσόδων, που με τις προηγούμενες κυβερνήσεις των Kirchner χρηματοδοτούσαν τις κοινωνικές δαπάνες, και αύξηση των επιχειρηματικών κερδών.
Οι πολιτικές λιτότητας που επιβλήθηκαν προκάλεσαν μεγάλο αριθμό απολύσεων από τον ιδιωτικό τομέα.
Θύματα αυτής της κατάστασης είναι επίσης οι απλοί χωρικοί, οι μικροεπαγγελματίες και οι μικροβιοτέχνες. Οι αυξήσεις στις τιμές των δημοσίων υπηρεσιών (ηλεκτρικό, φωταέριο, νερό και μεταφορές) είναι της τάξεως του 300-500%.
Η συγκεκριμένη πολιτική δεν βελτίωσε τα δημοσιονομικά αποτελέσματα της χώρας (Πίνακας 4). Τα χειροτέρεψε κατά πολύ. Η αύξηση του ποσού των τόκων, λόγο της αύξησης του χρέους θα εξισορροπηθεί με τη μείωση των πρωτογενών ελλειμμάτων και τη σταδιακή μετατροπή τους σε πλεονάσματα, αδιαφορώντας για τις αρνητικές συνέπειες στην οικονομική μεγέθυνση και την κοινωνία.
Πίνακας 4
Δημοσιονομικά αποτελέσματα
|
(% ΑΕΠ)
| |||||
Πρωτογενές
|
Τόκοι
|
Δημοσιονομικό
| ||||
Έτος
|
ισοζύγιο
|
ισοζύγιο
| ||||
2011
|
-1,6
|
1,2
|
-2,8
| |||
2012
|
-1,7
|
1,3
|
-3
| |||
2013
|
-2,6
|
0,6
|
-3,2
| |||
2014
|
-3,5
|
0,8
|
-4,3
| |||
2015
|
-4,4
|
1,6
|
-6
| |||
2016
|
-4,7
|
1,9
|
-6,6
| |||
2017
|
-4,3
|
2,5
|
-6,8
| |||
2018
|
-2,5
|
3
|
-5,5
|
Πηγή: ΔΝΤ
Τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής αντανακλώνται και στο ρυθμό μεγέθυνσης της χώρας (Πίνακας 5).
Πίνακας 5
Ρυθμός μεγέθυνσης ΑΕΠ (ετήσιες μεταβολές)
Έτος %
2015 2,7
2016 -1,8
2017 2,9
2018 -2,8
2019π -1,7
Πηγή: ΔΝΤ
Β) Η παταγώδης αποτυχία αυτής της πολιτικής ήταν η επιστροφή του ΔΝΤ ως σωτήρα της χώρας.
Το άκουσμα του ονόματος του ΔΝΤ μόνο αλγεινές μνήμες μπορεί να ανακαλέσει στο λαό της Αργεντινής, με γνώμονα την πρόσφατη δράση του στη χώρα. Η επίκλησή του μάλιστα ισοδυναμεί με βρισιά, καθώς συνδέεται με τις πολιτικές λιτότητας και τους χειρότερους χρηματοοικονομικούς κατακλυσμούς που έχουν ενσκήψει στην ιστορία της.
«Είναι σα να γυρίζουμε στα περασμένα», «αυτό το έχουμε ξαναζήσει», «είναι μία από τα ίδια», είναι μόνον λίγα από τα σχόλια που μπορεί κανείς να ακούσει στους δρόμους του Μπουένος Άιρες, λίγο μετά την ανακοίνωση του προέδρου Mauricio Macri, ο οποίος με τηλεοπτικό του διάγγελμα ανακοίνωσε πως προσφεύγει στο ΔΝΤ για τη διάσωση της οικονομίας της χώρας, 15 χρόνια μετά το προηγούμενο πρόγραμμα.
Οι Αργεντινοί έχουν πολλούς λόγους να αισθάνονται έντονα προβληματισμένοι. Το πρώτο δάνειο που συνήψε η Αργεντινή με το ΔΝΤ χρονολογείται από το 1957, όταν τη χώρα κυβερνούσαν οι στρατιωτικοί. Έκτοτε, η εκάστοτε έλευση του ΔΝΤ συνόδευε κάθε κρίση που ερχόταν να κλυδωνίσει, με κυκλική συχνότητα, την οικονομία της νοτιοαμερικανικής χώρας. Ποτέ, όμως, η έλευση αυτή δεν έδωσε αποτελεσματικές λύσεις στην χώρα.
Κατά τη δεκαετία του ’90, το ΔΝΤ υποστήριξε θερμά την πολιτική προσαρμογής του πέσο στο αμερικανικό δολάριο, με ισοτιμία 1/1, την οποία εφάρμοσαν με προσήλωση ο υπουργός Οικονομικών Domingo Cavallo επί κυβερνήσεων του Carlos Menem. Σήμερα, δεν υπάρχει ούτε ένας που να μην συνδέει το ΔΝΤ με την εκκωφαντική αποτυχία και κατάρρευση του συγκεκριμένου υποδείγματος. (Δες Κ. Μελάς, Αργεντινή - Ελλάδα, εκδόσεις Πατάκη 2015).
Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι ο Mauricio Macri, πρόεδρος της χώρας από τις 10 Δεκεμβρίου 2015, εκλέχτηκε με μια νεοφιλελεύθερη ατζέντα, απολύτως εναρμονισμένη με τα κυρίαρχα οικονομικά δόγματα, υποσχόμενος να βγάλει την χώρα από τα αδιέξοδα που, κατά την άποψή του, την είχε οδηγήσει η κυβέρνηση της Cristina Fernández de Kirchner.
Δυστυχώς για την Αργεντινή, μετά από 2,5 χρόνια προσπαθειών συγκεκριμένου ιδεολογικού προσανατολισμού, καλείται το ΔΝΤ, για ακόμη μια φορά, να καθορίσει την οικονομική πολιτική της χώρας, με τον ... ίδιο ιδεολογικό προσανατολισμό.
Αυτό που αλλάζει είναι η πολύ μεγαλύτερη ποσότητα του ίδιου φαρμάκου.
* Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου