Του ΔΗΜΗΤΡΗ Π. ΚΥΡΙΑΚΑΡΑΚΟΥ*
Στη χώρα μας δεν διαθέτουμε το «ιδιώνυμο» (λατ. sui generis), δηλαδή το από ειδικό νομοθέτημα προβλεπόμενο αδίκημα της «καταπάτησης» ιδιοκτησίας (αγγλ. Trespassing) κατά τα πρότυπα των εννόμων τάξεων που εμφορούνται από τις αρχές του πρώιμου αγγλοσαξονικού δικαίου. Άλλωστε σε αυτές τις έννομες τάξεις τα ποινικά αδικήματα κατά της ζωής και κατά της ιδιοκτησίας προβλέπονται έκαστο από ειδικό νομοθέτημα, οπότε είναι άπαντα εν τοις πράγμασι «ιδιώνυμα».
Π.χ. στις ΗΠΑ ο ιδιοκτήτης, προκειμένου να αποκρούσει τον εισβολέα νομιμοποιείται να ασκήσει ακόμα και θανάσιμη βία. Σε ουκ ολίγες περιπτώσεις το πραγματικό περιστατικό αυτού του είδους «αυτοδικίας» τηρείται εκτιμούμενο σε προδικαστικό, ενίοτε και σε απλώς προανακριτικό διαγνωστικό στάδιο, οπότε δεν φτάνει επ' ακροατηρίω.
Η ιδιοκτησία για τις αγγλοσαξονικές χώρες συστήνει ιερό δικαίωμα, θεμέλιο της φιλελεύθερης αστικής δημοκρατίας και του συνεπαγόμενου ατομικισμού. Στο δε Διεθνές Δίκαιο τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα θεωρούνται αναπαλλοτρίωτα ανθρώπινα δικαιώματα (εξ ου και ο αγώνας για τις πολεμικές αποζημιώσεις Ελλάδας και Κύπρου).
Στη χώρα μας ο ποινικός κώδικας προβλέπει το δικαίωμα στην «άμυνα» και στην «αυτοδικία» υπό την προϋπόθεση του να είναι ανάλογη της «επίθεσης» που υφίσταται ο πολίτης αντίστοιχα στην υπόστασή του ή/και στην ιδιοκτησία του. Η ιδιοκτησία προστατεύεται ευρύτερα από τις διατάξεις περί «γειτονικού δικαίου», περί «προσβολής προσωπικότητας» του Αστικού Κώδικα και από τις διατάξεις περί «διατάραξης οικιακής ειρήνης» τις προβλεπόμενες από το σύνταγμα. Καμία ιδιωνυμία πουθενά.
Το εύλογο ερώτημα που γεννάται στον μέσο σκεπτόμενο κοινωνό είναι πώς είναι δυνατόν να αξιολογηθεί η «αναλογικότητα» της άμυνας ή/και της αυτοδικίας. Π.χ. εισέρχεται στο κτήμα μου απρόσκλητος ένας εύσωμος άνδρας με εν γένει αδρά χαρακτηριστικά που εμπνέουν φόβο και προσπαθεί να βάλει μπροστά τη μίζα του καινούργιου μου τελευταίας τεχνολογίας τρακτέρ που απόκτησα με ενδελεχείς διατυπώσεις ΕΣΠΑ (ας όψεται ο ΣΥΡΙΖΑ...).
Εάν τον χτυπήσω πισώπλατα με μία τσάπα για να τον ρίξω κάτω στο χώμα και του προκαλέσω μόνιμη σωματική βλάβη, θα θεωρηθεί πως έχω νομίμως «αμυνθεί»; Ασφαλώς όχι αυτοδικαίως και όχι σε ευσύνοπτο προανακριτικό στάδιο, όπως στην Αμερική. Θα δικαστώ και η δίκη ως διαγνωστική διαδικασία θα απολήξει στο αν και σε ποιον βαθμό θα τιμωρηθώ. Δεν αρκεί ο λόγος μου πως αμύνθηκα ή πως εξαναγκάστηκα να αυτοδικήσω για να απαλλαγώ από την κατηγορία της βαριάς σωματικής βλάβη. Χρήζει να στοιχειοθετηθεί πως δεν είχα το «άλλως δύνασθαι πράττειν».
Πόσο δόκιμο θα ήταν λ.χ. να ζητήσω ευγενικά από τον απρόσκλητο επισκέπτη να κατέβει από το τρακτέρ μου; Πόσο δόκιμο θα ήταν να σταθώ με το σώμα μου εμπόδιο στην αυλόπορτα του κτήματος για να φιλοτιμηθεί ο εισβολέας να μην διαβεί την έξοδο οδηγώντας το τρακτέρ μου; Μήπως όμως θα ήταν δόκιμο να έσπευδα να έκλεινα την αυλόπορτα ενόσω έβαζε τη μίζα εμπρός και να αμολούσα τον σκύλο-φύλακα κατά πάνω του εν είδει καθυστέρησης και εκφοβισμού; Τέτοιου είδους ζητήματα θα εξετάσει το δικαστήριο.
Πριν σπεύσουμε να πραγματευτούμε θέματα «μεταρρύθμισης» του Δικαίου μας, ας πιστώσουμε στην ελληνική έννομη τάξη πως κατά νομοθετική παράδοση αποδίδει μεγαλύτερης έκτασης προστασία στο έννομο αγαθό της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας από ό,τι στην ιδιοκτησία. Δεν είναι πια τόσο «οπισθοδρομική» η ταλαίπωρη η Ελλάδα, ούτε Far West, ούτε Bonanza. Μία ματιά στο επαναστατικό, ευσύνοπτο σύνταγμα της Τροιζήνας θα μας προβληματίσει θετικά.
Η αφαίρεση ζωής κατά κανόνα τιμωρείται. Με διαγνωστική δίκη όμως, ουχί με «λαϊκό» δικαστήριο οιουδήποτε είδους, πόσο μάλλον Facebook. Το δικαίωμα στην άμυνα ή/και στην αυτοδικία αναγνωρίζεται, ουχί όμως όταν ασκείται καταχρηστικά. Όταν δε αμύνομαι όντας στον ιδιωτικό μου χώρο, γεννάται οιονεί τεκμήριο υπέρ εμού, μαχητό όμως, διότι μπορεί κάλλιστα να σε έχω παραπείσει να εισέλθεις στον χώρο μου και να σε έχω παγιδεύσει σε αυτόν, λ.χ. προς ξεκαθάρισμα παλαιών λογαριασμών.
Η αντεκδικητική άσκηση βίας ασφαλώς και δεν συστήνει «άμυνα». Το ποινικό δίκαιο είναι ιδιαζόντως τυπικό. Όταν η απειλή έχει εν τοις πράγμασι εκλείψει, όταν φερ’ ειπείν ο εισβολέας έχοντας τρομάξει από τον σκύλο-φύλακα κατεβαίνει από το τρακτέρ και τρέχει προς την έξοδο του κτήματός μου, το να σκοπεύσω με το δίκανο τους γλουτούς του για να τον σταματήσω δεν συστήνει «άμυνα», αλλά ικανοποίηση του πληγωμένου εγωισμού μου με νέα παραβατική συμπεριφορά, η οποία μάλιστα διώκεται αυτοτελώς. Εκείνος που διαφεύγει χωρίς να έχει επιτύχει τίποτα δεν συστήνει επ’ ουδενί απειλή.
Το Δίκαιο δεν είναι ιδεο-λογικό, είναι μόνο λογικό και τεχνικό. Η προτροπή τού «θα τους ταράξουμε στη νομιμότητα» όμως είναι και λογική και πολιτισμικά αριστερή.
* Ο Δημήτρης Π. Κυριακαράκος είναι δικηγόρος LLM - νομοδιεθνολόγος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου