Τρίτη 3 Δεκεμβρίου 2013

Ένα φωτογραφικό αφιέρωμα στο Δεκέμβρη του 1944 με το φακό του Dmitri Kessel





Γράφει ο Πέτρος Γαϊτάνος, το Νοέμβρη του 1994, στην εισαγωγή του Λευκώματος "DMITRI KESSEL, ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ‘44", Εκδόσεις ΑΜΜΟΣ
Ο Dmitri Kessel γεννήθηκε στην Ουκρανία στις αρχές του αιώνα.Μετανάστευσε στην Αμερική το 1923 και εργάστηκε σαν φωτογράφος στο περιοδικό LIFE. 

Ταξίδεψε σ’ ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο και οι φωτογραφίες του –μολονότι προορίζονταν για ένα εφήμερο μέσο- άντεξαν στον χρόνο. 

Σήμερα ο Κέσελ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους φωτορεπόρτερ στον κόσμο. Η δουλειά του, κλασική πια, έχει παρουσιαστεί σε πολλά βιβλία. Οι φωτογραφίες όμως που ο Ντμίτρ Κέσελ έβγαλε στην Ελλάδα του 1944 έμειναν περισσότερο ανέκδοτες και παρουσιάζονται σήμερα για πρώτη φορά.
Τον Αύγουστο του 1994, πενήντα χρόνια μετά, ένας άλλος μεγάλος φωτογράφος του αιώνα μας, ο Ντέηβιντ Ντάνκαν, έφερε στην Αθήνα αυτό το πολύτιμο υλικό και μας το έδωσε λέγοντας.

«Ο Ντμίτρ Κέσελ ήταν εδώ, κάτω από την Ακρόπολη, στις 3 Δεκεμβρίου 1944. Τότε που πολλά όνειρα έγιναν εφιάλτες και ο ηρωισμός, η αγωνία και το πάθος μάτωσαν αυτή την όμορφη χώρα.
Σας στέλνει, μέσα απ’ την καρδιά του, όσα θραύσματα μάζεψε από εκείνα τα γεγονότα. Τη δική του φωτογραφική μαρτυρία».







Την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου βρισκόμουν, στην Αθήνα στην Πλατεία Συντάγματος, μαζί με έναν Αμερικανό ρεπόρτερ, τον Κόνι Πούλος. Είχε ξεκινήσει μια μεγάλη διαδήλωση. Οι οπαδοί του ΕΑΜ διαμαρτύρονταν για τον αφοπλισμό των δυνάμεων του ΕΛΑΣ. 
Η αστυνομία είχε διαταχθεί να σταματήσει τη διαδήλωση και είχε σχηματίσει ένα κλοιό στο δρόμο. Την προηγούμενη μέρα η Κυβέρνηση είχε δώσει την άδεια της αλλά αργά τη νύχτα η άδεια ανακλήθηκε. 
Οι αξιωματούχοι του ΕΑΜ δήλωσαν πως ήταν αδύνατο να ματαιώσουν τη διαδήλωση σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα και αποφάσισαν να προχωρήσουν

Ένα τεράστιο πλήθος γέμιζε το δρόμο μπροστά από τον αστυνομικό κλοιό. 

Ξαφνικά ακούστηκαν πυροβολισμοί κι ακολούθησε μια ριπή.
 Βρισκόμαστε με τον Κόνι έξω από τα Παλαιά Ανάκτορα, απέναντι από τον κλοιό της αστυνομίας. Όταν άρχισαν οι πυροβολισμοί εγκλωβιστήκαμε ανάμεσα στις πρώτες γραμμές των διαδηλωτών και τους αστυνομικούς.
 Καλυφτήκαμε πίσω από το τοιχαλάκι του δρόμου που οδηγεί στα ανάκτορα.
Με τους πρώτους πυροβολισμούς οι διαδηλωτές έπεσαν κάτω.
«Πυροβολούν άοπλους», είπε ο Κόνι. «Ναι» , του απάντησα, «κοίτα αυτόν αριστερά».
Σχεδόν 15 πόδια μακριά μας, ένας άνδρας με πρόσωπο γεμάτο αίματα προσπαθούσε να σηκωθεί από το έδαφος. Κρατούσε το στομάχι του κι αίματα ανάβλυζαν μέσα απ’ τα δάκτυλά του. 

Οι σποραδικοί πυροβολισμοί σταμάτησαν μερικά δευτερόλεπτα.
 Οι διαδηλωτές σηκώθηκαν και άρχισαν να διαλύονται.
Μερικά σώματα έμεναν ακίνητα στο δρόμο.
 Κάποιος ζητούσε βοήθεια. Όσοι τραυματίες μπορούσαν να περπατήσουν υποβαστάζονταν από τους συντρόφους τους. 
Μετά από μια μικρή διακοπή η αστυνομία πυροβόλησε ξανά.


Όταν φάνηκε πως οι πυροβολισμοί σταματούν οριστικά, μερικοί διαδηλωτές εμφανίστηκαν στην Πλατεία Συντάγματος για να μαζέψουν τους νεκρούς και τους βαριά τραυματισμένους. Η αστυνομία πυροβόλησε και τους απώθησε.
Συνολικά η αστυνομία σκότωσε 23 και τραυμάτισε 140,
 ανάμεσα τους και πολλές γυναίκες. 

Αυτό, όμως, δε σταμάτησε τους διαδηλωτές που άρχισαν να κατευθύνονται προς τον αστυνομικό σταθμό
 απ’ όπου αναχαιτίστηκαν με νέα πυρά.
Την ίδια στιγμή τα βρετανικά τεθωρακισμένα που είχαν σταθμεύσει κατά μήκος της Πανεπιστημίου κινήθηκαν και εμφανίστηκαν στο δρόμο οι άντρες της βρετανικής στρατιωτικής αστυνομίας.
Οι διαδηλωτές τους υποδέχτηκαν με ανακούφιση κι έτρεξαν στην Πλατεία Συντάγματος να τους αγκαλιάσουν και να τους φιλήσουν.

Ένας Βρετανός αξιωματικός φώναξε στο διευθυντή της αστυνομίας Άγγελο Έβερτ που στεκόταν στον εξώστην του αστυνομικού αρχηγείου.
«Σταματήστε αμέσως να πυροβολείτε».
Ο Έβερτ απάντησε με αθωότητα «Ποιος πυροβολεί;»


Οι διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν ξανά. Αυτή τη φορά κρατούσαν μια πελώρια αμερικάνικη σημεία και κατέβαιναν αργά το δρόμο φωνάζοντας ρυθμικά: «Ρούζσβελτ, Ρούζσβλτ».
 Δεν επιχείρησαν να επιτεθούν στον αστυνομικό σταθμό. 
Μετά από λίγο οι δρόμοι έμειναν έρημοι.
 Μερικοί άνδρες και γυναίκες άφηναν πρόχειρους ξύλινους σταυρούς στα σημεία που είχε χυθεί το αίμα των θυμάτων. 
Άλλες γυναίκες μάζευαν το αίμα σε χαρτοσακούλες και παλιές κονσέρβες. 
Την επόμενη μέρα στην κηδεία των 23 θυμάτων καταλάβαμε γιατί.
Η νεκρώσιμη ακολουθία έγινε στη Μητρόπολη κι ένα μεγάλο πλήθος προσευχόταν στη μικρή πλατεία. 

Από κει η νεκρική πομπή κατευθύνθηκε στο Σύνταγμα. 
Τα φέρετρα παρατάχθηκαν σε μια γραμμή, εκεί όπου τα θύματα των πυροβολισμών της Κυριακής είχαν πέσει.
 Όλοι γονάτισαν σε σιωπηλή προσευχή. 
Μερικοί κρατούσαν πανώ γραμμένα με το αίμα των θανάτων. 
Ένα που βρισκόταν στην κορυφή της πομπής, έγραφε: «όταν ο λαός είναι αντιμέτωπος με τον κίνδυνο της τυραννίας πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στις αλυσίδες και τα όπλα». Ήταν πιτσιλισμένο με αίμα.


Στις 3 Δεκέμβρη συλλαλητήριο διαμαρτυρίας, για τη μονόπλευρη διάλυση του ΕΛΑΣ.
Ο κόσμος χτυπήθηκε δολοφονικά στο Σύνταγμα και υπήρξαν πολλοί νεκροί και τραυματίες.
Κηδεία με παλλαϊκή διαδήλωση την επόμενη. Νέα δολοφονικά χτυπήματα.
Στις 5 Δεκέμβρη και αφού οι διαδηλωτές χτυπιούνται για τρίτη συνεχόμενη μέρα, άνδρες του ΕΛΑΣ χτυπούν κι  αυτοί.
Μπαίνουν στο παιχνίδι με τανκς και οι Εγγλέζοι.
Τις επόμενες μέρες, χρησιμοποιούν και αεροπλάνα.
4 του Γενάρη, ο ΕΛΑΣ παίρνει εντολή να αποχωρήσει από την Αθήνα.
Ούτε μια φορά, στις 33 μέρες των μαχών, δεν συνήλθε η ΚΕ, ούτε καν το ΠΓ του ΚΚΕ.
(Γρηγόρης Φαράκος: Μαρτυρίες και Στοχασμοί)
Ολόκληρη τη νύχτα της Δευτέρας και την ημέρα της Τρίτης ακούγαμε πυροβολισμούς και ριπές. Την Τετάρτη οι Βρετανικές δυνάμεις ανέλαβαν δράση. 

Βρετανοί αλεξιπτωτιστές κατέλαβαν τα κεντρικά γραφεία του κομμουνιστικού κόμματος. Εκείνο το πρωί οι δρόμοι της Αθήνας ήταν έρημοι και ένα γκριζογάλανο πέπλο καπνού απλωνόταν σε όλη την πόλη. Οι εκρήξεις των οβίδων και των όλμων ενώνονταν με τους ήχους των ντουφεκιών και των αυτομάτων.

 Τα πυρά ήταν πυκνά, Το μεγαλύτερο μέρος της πόλης βρισκόταν κάτω από τον έλεγχο του ΕΛΑΣ. Το ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετάνιας έγινε το κέντρο απ΄ όπου ο στρατηγός Σκόμπι, διοικητής των βρετανικών δυνάμεων, διεύθυνε τις επιχειρήσεις.

 Πολλά μέλη της ελληνικής κυβέρνησης, μερικοί με τις οικογένειες τους, έμεναν στο ξενοδοχείο. Η «πρώτη γραμμή» ήταν λίγα τετράγωνα πιο κάτω, στην πλατεία Ομονοίας. Από την άλλη πλευρά της πόλης, η περιοχή που ελεγχόταν από τους Βρετανούς και τους δεξιούς Έλληνες τέλειωνε στην Ακρόπολη.
Bρετανοί στρατιώτες «καλύπτουν» την οδό Kριεζώτου
Ήταν πολλοί οι άμαχοι, γυναίκες και παιδιά που πέθαναν 
Τα πυρά ήταν πυκνά
Η «πρώτη γραμμή» ήταν λίγα τετράγωνα πιο κάτω στην πλατεία Ομόνοιας

Βρετανική περίπολος προσπερνά πτώματα κρατουμένων που είχαν προσπαθήσει να δραπετεύσουν από τις φυλακές Αβέρωφ 



Βρετανικό τεθωρακισμένο έχει ανατιναχθεί κοντά στην Ομόνοια





Κοντά στην Ομόνοια μια ώρα μετά την κατάπαυση του πυρός


Ο Δημητρώφ, ηγέτης του ΚΚ Βουλγαρίας, ζητούσε από τον Μολότωφ, να επιτρέψουν τουλάχιστον οι Σοβιετικοί στον Τύπο τους, να κάνει μνεία στη δράση και στις επιτυχίες του ΕΛΑΣ.
 (Πολιτική και Πολιτικοί: Σπύρος Λιναρδάτος)
Έλληνες που έχουν συλληφθεί από τους Βρετανούς



Βρετανικά τανκς μπροστά στο ΕΑΜ στην Κοραή
Το ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετάνιας έγινε το κέντρο απ΄ όπου ο στρατηγός Σκόμπι, διοικητής των βρετανικών δυνάμεων, διεύθυνε τις επιχειρήσεις. Πολλά μέλη της ελληνικής κυβέρνησης, μερικοί με τις οικογένειες τους, έμεναν στο ξενοδοχείο.
Το Fortress Bar της Μεγάλης Βρετάνιας
Στο σαλόνι τα Μεγάλης Βρετάνιας δύο Ελληνοαμερικανοί συζητούν 
με αξιωματικούς της ρωσικής αποστολής
Στις 25 του Μάρτη του 1944, ο Στάλιν έστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα για την εθνική μας εορτή, στο βασιλιά Γεώργιο και όχι στην κυβέρνηση που είχε εγκαθιδρυθεί στην ελεύθερη Ελλάδα από το ΕΑΜ               
 (Πολιτική και Πολιτικοί: Σπύρος Λιναρδάτος)
O παπα-Ανυπόμονος, χαρούμενος με την άφιξη της Σοβιετικής αποστολής στο βουνό, γύρισε και είπε στον Άρη:
«Καπετάνιε, ήρθαν οι δικοί μας» και ο Βελουχιώτης του απάντησε:
«Παπά, όλα τα γουρούνια την ίδια μούρη έχουν»
 (Από τα απομνημονεύματα του Ανυπόμονου)
Οι αξιωματικοί της ρωσικής αποστολής μοιράζονται διάφορα δωμάτια και διανυχτέρευαν. Εδώ ο συνταγματάρχης Ποπώφ
Ο στρατηγός Ρόναλντ Σκόμπι, διοικητής των βρετανικών δυνάμεων
Μέλη της Ελληνικής Κυβέρνησης με τις οικογένειες τους συζητούν στο σαλόνι της Μεγάλης Βρετάνιας. Στο κέντρο ο Στυλιανός Γονατάς
Ο Ρόναλντ Σκόμπι και ο Χάρολντ Αλεξάντερ στον εξώστη του Μεγάρου Σλήμαν
Οι Άγγλοι στην Ακρόπολη
Οι αλεξιπτωτιστές είχαν καταλύσει μέσα στο Μουσείο. Όπλα κιάλια και μπερέδες κρεμόντουσαν απ’ τα αγάλματα. Οι άνδρες ξαπλωμένοι στο πάτωνα, έγραφαν γράμματα και διάβαζαν στο φως των κεριών. Την επόμενη μέρα τους φωτογράφισα «σε ώρα εργασίας». Η είσοδο της Ακρόπολης ήταν φραγμένη με χοντρά ξύλα κι αμμόσακους. Οι αλεξιπτωτιστές, οπλισμένοι με αυτόματα, είχαν πάρει θέσεις πίσω από πεσμένες κολώνες και μέσα στον Παρθενώνα, όπου υπήρχε ένας σταθμός επικοινωνίας. 
Άγγλοι σε «ώρα εργασίας»
Οι αλεξιπτωτιστές είχαν καταλάβει την Ακρόπολη στις 6 Δεκεμβρίου 
για να μην πέσει στα χέρια του ΕΛΑΣ

Είχαν πάρει θέση πίσω από τις πεσμένες κολώνες
Μέσα στον Παρθενώνα υπήρχε ένας σταθμός επικοινωνίας
  
Ο Βρετανός υπουργός Μακμίλαν, τηλεγραφούσε από την εξεγερμένη Αθήνα ότι «πλάι στους εξτρεμιστές του ΕΛΑΣ, οι διεστραμμένοι διανοούμενοι της έντυπης δημοσιογραφίας, είναι μεταξύ των πιο επικίνδυνων εχθρών μας».
Κατηγορούσε δηλαδή τους δικούς τους δημοσιογράφους, επειδή μετέδιδαν την αλήθεια, σχετικά με τα εγκλήματα της φιλοαγγλικής αστυνομίας του Άγγελου Έβερτ και των ίδιων των Αγγλικών στρατευμάτων!
«Εκτός από τους Τάϊμς, πρέπει να παλέψουμε και με το ΒΒC», έλεγε.
Η πρώτη μάχη στον πόλεμο της προπαγάνδας, είχε χαθεί για τους Βρετανούς.
(Φοίβος  Οικονομίδης: Το σύνδρομο του Οδυσσέα)
   
Η θέση της Ακρόπολης που δέσποζε στην πόλη ήταν ιδανική
 
Οι αλεξιπτωτιστές είχαν καταλύσει μέσα στο Μουσείο
Όπλα, κιάλια και μπερέδες κρεμόντουσαν από τα’ αγάλματα
 
Ο Τσώρτσιλ στην Αθήνα
Τα Χριστούγεννα του 1944 φτάνει το Τσώρτσιλ στην Αθήνα
Τσώρτσιλ και Δαμασκηνός
Σκόμπι, Τσώρτσιλ και Αλεξάντερ
Θα γινόταν συνάντηση της ελληνικής κυβέρνησης και του ΕΛΑΣ υπό την εποπτεία του Τσώρτσιλ και δεν υπήρχε ηλεκτρικό., Πάνω σε ένα τεράστιο τραπέζι είχαν τοποθετηθεί δώδεκα λάμπες θυέλλης που φώτιζαν το χώρο.
Οι σύνεδροι μπήκαν στο δωμάτιο. Στη μια πλευρά κάθισε ο Τσώρτσιλ, ο Άντονι  Ήντεν, ο σερ Χάρολντ Αλεξάντερ (διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στη Μεσόγειο), ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, ο συνταγματάρχης Ποπώφ και ο Αμερικανός πρέσβης Λίνκολν Μα Γω. Απέναντι τους κάθησαν τα μέλη της ελληνικής κυβέρνησης με τον Παπανδρέου επικεφαλή..  …
Φωτογράφιζα από την ελληνική πλευρά του τραπεζιού σημαδεύοντας με το φακό τον Τσώτσιλ. Μετά από μερικές λήψεις βρυχήθηκε: «φωτογράφησε τους Έλληνες. Είναι το δικό τους σώου» …. Η αντιπροσωπεία του ΕΛΑΣ δεν είχε φτάσει ακόμη. Παρά την εγγύηση που είχε δώσει ο Σκόμπι για ασφαλή διέλευση , η αντιπροσωπεία του ΕΛΑΣ αντιμετώπισε προβλήματα και καθυστέρησε να περάσει τις γραμμές. 
(Dmitri Kessel)
Συνέχισα να φωτογραφίζω χρησιμοποιώντας το δραματικό φωτισμό του δωματίου
Η ανακωχή
Μερικές μέρες αργότερα, στις 11 Ιανουαρίου 1945, ο στρατηγός Σκόμπι και οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ, Ζέβγος, Παρτσαλίδης, Μακρίδης και Αθηνέλης υπόγραψαν ανακωχή. Η κατάπαυση του πυρός έγινε στις 15 Ιανουαρίου 1945.
Περί τα τέλη Νοεμβρίου του 1944, η «Αστερόεσσα», εφημερίδα του Αμερικάνικου στρατού, δημοσίευσε φωτογραφία του γενειοφόρου υποστράτηγου Άρη Βελουχιώτη, με σχόλιο έκδηλα ευνοϊκό. Το Μάρτη του 1945, ο Άρης σε επιστολή του, κατηγορεί την ηγεσία του ΚΚΕ, γιατί δεν έβαλε στο παιχνίδι Ρώσους και Αμερικάνους, ώστε να μη δοθεί μια φιλοεγγλέζικη λύση, στο Ελληνικό πρόβλημα.
(Φοίβος  Οικονομίδης: Το σύνδρομο του Οδυσσέα)
'Αρης Βελουχιώτης
Στα μέσα του 1944 οι Άγγλοι αποφασίζουν να σταματήσουν τη ρίψη προκηρύξεων κατά των ταγματαλητών, ύστερα από αίτημα του Γ. Παπανδρέου που προετοίμαζε το στρατό του κατά του ΕΛΑΣ.
(Φοίβος  Οικονομίδης: Το σύνδρομο του Οδυσσέα)
Γεώργιος Παπανδρέου
Το ΕΑΜ μέχρι ηλιθιότητος, επιμένει στην πολιτική της εθνικής ενότητος.
Γ. Παπανδρέου 30/12/1944
 (Γρηγόρη Φαράκος: Μαρτυρίες και Στοχασμοί)
Όσοι Αθηναίοι αναζητούσαν χαμένους συγγενείς περπατούσαν 
κλείνοντας τις μύτες με μαντήλια

 Οδός 3ης Σεπτεμβρίου
Πολλά κτήρια είχαν σωριαστεί σε ερείπια
    

  

Οι αντιστασιακοί, την είχαν την εξουσία και την παραδώσαν. Άμα έχεις την εξουσία και την παραδίδεις, κάνεις ανοιχτή προδοσία.
Χαρίλαος Φλωράκης:  Σε ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ το 1991
Γρηγόρη Φαράκος: Μαρτυρίες και Στοχασμοί)
Το πουλί του Σκόμπι


Η παρακάτω σκηνή περιλαμβάνεται στην ταινία Ο Θίασος (1975) του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Η ταινία ακολουθεί την πορεία ενός περιοδεύοντος θιάσου (μπουλούκι) στην Ελλάδα από το 1939 μέχρι το 1952.

 Παράλληλα με την ιστορία των μελών του μπουλουκιού η ταινία καταγράφει και την πολυτάραχη ιστορία εκείνης της περιόδου. 

Αποτελεί μία από τις σπουδαιότερες στιγμές όχι μόνο του ελληνικού αλλά και του παγκόσμιου κινηματογράφου
 (μπορεί να είναι μεγάλη, μπορεί να είναι Theo, αλλά ζοριστείτε λίγο και δείτε την, δεν θα πάθετε τίποτα).

Η συγκεκριμένη σκηνή διαδραματίζεται την παραμονή της πρωτοχρονιάς του 1946 σε ένα κέντρο. 

Δύο παρέες κάθονται αντικριστά διασκεδάζοντας, 
γνωρίζοντας όμως και που ο καθένας ανήκει ιδεολογικά. 

Έτσι κάποια στιγμή αρχίζει μία διαμάχη οπού τα όπλα είναι τα τραγούδια και οι στίχοι. 
Η μουσική επιμέλεια ανήκει στον σπουδαίο Λουκιανό Κηλαηδόνη. 

Ακούγονται τραγούδια, όχι μόνο εδώ αλλά και σε ολόκληρη τη ταινία, από ρεμπέτικα και αντάρτικα μέχρι swing και εμβατήρια, άλλα διασκευασμένα και άλλα αυθεντικά εποχής. 

Από κινηματογραφικής αλλά και από μουσικολογικής απόψεως η σκηνή είναι για σεμινάρια σχετικής σχολής. 

Εδώ, ο τρόπος χρήσης της μουσικής θεωρείται σταθμός στον κινηματογράφο. 

Δεν είναι ένα απλό χαλί που συνοδεύει αλλά άλλος ένας πρωταγωνιστής που παίζει. 

Ειδικά όταν παίζεται ζωντανά κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων και μάλιστα από μουσικούς που τα έπαιζαν όταν πρωτοβγήκαν.

Πέρα όμως από τη μουσική το σπουδαίο είναι πόσο εύκολα, όσο γίνεται ο καθένας με τη κούτρα που κουβαλάει, μπορεί να βρει κοινές συνισταμένες στο σήμερα.

 Ειδικά αν αναλογιστεί ότι αυτό που βλέπει είναι ένα σχόλιο και μια οπτική μιας προηγούμενης γενιάς για τις πιο προηγούμενες.

1 σχόλιο:

  1. Σημαντικές φωτό
    Νομίζω ότι ση φωτο που αναγράφεται Σκόμπι-Τσώρτσιλ-Αλεξάντερ υπάρχει ο Ήντεν υπ.εξ.Βρετ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή