Πριν από το πραξικόπημα η ανεργία στη Χιλή ήταν 3,1%, μία από τις χαμηλότερες στο δυτικό ημισφαίριο. Στο τέλος του 1974 στη μητροπολιτική περιοχή του Σαντιάγκο είχε σκαρφαλώσει στο 10%, ενώ στο τέλος του 1975 έφτασε το 18,7%. Το 1976 περίπου 2,5 εκατομμύρια Χιλιανοί δεν είχαν καθόλου εισόδημα.
Ο Olrando Letelier del Solar υπήρξε μια από τις πιο εξέχουσες μορφές της διακυβέρνησης Αλιέντε στη Χιλή. Διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών, Εσωτερικών και Άμυνας στις κυβερνήσεις του Λαϊκού Μετώπου και, από τον Σεπτέμβριο του 1973, μετά το πραξικόπημα του Πινοσέτ, αναδείχτηκε ως ένας από τους φυσικούς αρχηγούς των Χιλιανών αντικαθεστωτικών.
Στις 28 Αυγούστου 1976 ο Letelier δημοσίευσε στο αμερικανικό προοδευτικό περιοδικό "The Nation" ένα εκτεταμένο άρθρο - μελέτη, στο οποίο παρουσίαζε, με τεκμηριωμένο τρόπο, τις επιπτώσεις της νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής, που εφαρμοζόταν, πλέον, για τρία χρόνια στη χώρα από το στρατιωτικό καθεστώς, υπό την καθοδήγηση των οικονομολόγων της Σχολής του Σικάγου.
Ο Letelier επιχειρούσε να δείξει, ότι η καταστολή της δημοκρατίας στη χώρα του, για την οποία υπήρχε ήδη διεθνής κατακραυγή, ήταν αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την προώθηση ενός σκληρού νεοφιλελεύθερου πειράματος, οι κοινωνικές επιπτώσεις του οποίου ήταν, ακόμα, ελάχιστα γνωστές. Μία σύνοψη του άρθρου εκείνου δημοσιεύεται σήμερα στην "Αυγή".
Ένα μήνα μετά τη δημοσίευση του κειμένου, στις 21 Σεπτεμβρίου 1976 ο Orlando Letelier και μία συνεργάτιδά του, δολοφονήθηκαν στις ΗΠΑ, σε έναν αυτοκινητόδρομο της πολιτείας της Ουάσιγκτον, όταν εξερράγη μια βόμβα με την οποία είχε παγιδευτεί το αυτοκίνητό τους.
Ήταν μία από τις δολοφονικές ενέργειες που έγιναν στο πλαίσιο της επιχείρησης “Κόνδωρ”, ενός σχεδίου που οργανώθηκε από τη CIA και τις στρατιωτικές δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής με το οποίο μεθοδεύτηκε η εξόντωση, με διάφορους τρόπους, 60.000 αντιφρονούντων.
"Η ΑΥΓΗ"
Του Orlando Letelier
Ο απαραίτητος συσχετισμός ανάμεσα στην οικονομική πολιτική και τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες φαίνεται να απουσιάζει από πολλές αναλύσεις της σημερινής κατάστασης στη Χιλή.
Η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων,
το σύστημα της θεσμοθετημένης βαναυσότητας,
ο δραστικός έλεγχος και η καταπίεση κάθε τύπου ουσιαστικής διαφωνίας συζητιούνται (και συχνά αμφισβητούνται) σαν ένα φαινόμενο, μόνο έμμεσα συνδεδεμένο ή, στην πραγματικότητα, εξ ολοκλήρου άσχετο με τις κλασσικές πολιτικές της απεριόριστα ελεύθερης αγοράς, που έχουν επιβληθεί από την στρατιωτική χούντα.
Οι βασικές αρχές του οικονομικού μοντέλου που δημιουργήθηκε από τον Φρίντμαν και τους οπαδούς του και υιοθετήθηκε από τη χιλιανή χούντα είναι οι εξής:
Το μόνο αποδεκτό πλαίσιο για την οικονομική ανάπτυξη είναι αυτό μέσα στο οποίο ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να επιχειρεί ελεύθερα.
Ότι η ιδιωτική επιχείρηση είναι ο πλέον αποτελεσματικός τύπος οικονομικής οργάνωσης και, επομένως, ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να είναι ο επικρατέστερος παράγοντας στην οικονομία.
Η διακύμανση των τιμών θα πρέπει να διαμορφώνεται ελεύθερα και σύμφωνα με τους κανόνες του ανταγωνισμού.
Δεν είναι εδώ ο κατάλληλος χώρος για να αξιολογηθεί η γενική εγκυρότητα των αξιών που προωθούν ο Φρίντμαν και η Σχολή του Σικάγου. Θα επικεντρωθώ μόνο στο τι συμβαίνει όταν το μοντέλο τους εφαρμόζεται σε μια χώρα σαν τη Χιλή.
Εδώ οι θεωρίες του Φρίντμαν είναι εξαιρετικά αμφισβητήσιμες -τόσο από οικονομικής όσο και από ηθικής άποψης- γιατί προτείνουν μια ολοκληρωτικά ελεύθερη αγορά σε ένα πλαίσιο ακραίας ανισότητας ανάμεσα στους οικονομικούς παράγοντες που εμπλέκονται:
ανισότητας μεταξύ των μονοπωλίων και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, ανισότητας μεταξύ αυτών που κατέχουν κεφάλαιο και αυτών που κατέχουν μόνο τη δυνατότητα να εργαστούν κ.λπ.
Η ισχυροί ελέγχουν την αγορά
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που δείχνουν ότι, όσο ο ανταγωνισμός εξελίσσεται, η συνταγή του κ. Φρίντμαν δεν αποδίδει τα οικονομικά αποτελέσματα που υπόσχεται το θεωρητικό του μοντέλο.
Στο πρώτο μισό του 1975, στο πλαίσιο της άρσης των κανονισμών στην οικονομία, η τιμή του γάλακτος εξαιρέθηκε από τον έλεγχο.
Ποιο ήταν το αποτέλεσμα;
Η τιμή καταναλωτή ανέβηκε 40% και η τιμή πληρωμής του παραγωγού έπεσε 22%.
Υπάρχουν περισσότεροι από 10.000 παραγωγοί γάλακτος στην Χιλή, αλλά μόνο δύο εταιρείες επεξεργασίας, που ελέγχουν την αγορά.
Περισσότερο από το 80% της παραγωγής χαρτιού στη Χιλή και όλοι οι καθορισμένοι τύποι χαρτιού προέρχονται από μια επιχείρηση, η οποία καθορίζει τις τιμές χωρίς τον φόβο του ανταγωνισμού.
Περισσότεροι από δεκαπέντε ξένες μάρκες προσφέρονται στην αγορά οικιακών συσκευών, αλλά είναι όλες στα χέρια μόνο τριών εταιρειών, που τις συναρμολογούν στη Χιλή και καθορίζουν τις λιανικές τους τιμές.
Τρία χρόνια έχουν περάσει από τότε που αυτό το πείραμα ξεκίνησε στη Χιλή και τα διαθέσιμα στοιχεία είναι επαρκή για να συμπεράνουμε ότι οι μαθητές του Φρίντμαν στη Χιλή απέτυχαν -τουλάχιστον στους διακηρυγμένους και μετρήσιμους στόχους τους.
Αλλά έχουν πετύχει, τουλάχιστον προσωρινά, τον ευρύτερο σκοπό τους:
να εξασφαλίσουν την οικονομική και πολιτική ισχύ μιας μικρής κυρίαρχης τάξης πραγματοποιώντας μια μαζική μεταφορά πλούτου από τις χαμηλότερες και μεσαίες τάξεις σε μια επιλεγμένη ομάδα μονοπωλίων και οικονομικών κερδοσκόπων.
Η περικοπή των δημόσιων δαπανών προκαλεί ύφεση
Οι συναλλαγματικές υποτιμήσεις και οι περικοπές στις δημόσιες δαπάνες έχουν προκαλέσει μια ύφεση η οποία, σε λιγότερο από τρία χρόνια, επιβράδυνε τους ρυθμούς ανάπτυξης της χώρας στα επίπεδα, που βρισκόταν προ δωδεκαετίας.
Το πραγματικό Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν συρρικνώθηκε στη διάρκεια του 1975 κατά σχεδόν 15%, στα χαμηλότερα επίπεδα από το 1969, ενώ, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το πραγματικό εθνικό εισόδημα έπεσε κατά περίπου 26%, αφήνοντας το κατά κεφαλήν εισόδημα χαμηλότερα από τα επίπεδα που είχε πριν από δέκα χρόνια.
Η μείωση του συνολικού ΑΕΠ αντανακλά μια πτώση 8,1% στον τομέα των εξορύξεων,
μείωση 27% στη μεταποιητική βιομηχανία και 35% πτώση στις κατασκευές.
Οι εξαγωγές πετρελαίου μειώθηκαν κατά περίπου 11%, ενώ οι μεταφορές, η αποθήκευση και οι επικοινωνίες μειώθηκαν κατά 15,3% και το εμπόριο έπεσε κατά 21,5%.
Στον αγροτικό τομέα η παραγωγή εμφανίζεται εικονικά στάσιμη την περίοδο 1975-76, με μόλις 0,4% μεταβολή από την προηγούμενη αγροτική χρονιά.
Η στασιμότητα έχει προκληθεί από έναν συνδυασμό παραγόντων, μεταξύ των οποίων η διαρκής άνοδος του κόστους των εισαγόμενων λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων.
Η χρήση λιπασμάτων μειώθηκε κατά 40% το 1975 - 1976. Η αύξηση των τιμών εισαγωγής είναι επίσης υπεύθυνη για τη μείωση της παραγωγής στη χοιροτροφία και την ορνιθοτροφία, που είναι σχεδόν απόλυτα εξαρτημένες από εισαγόμενες ζωοτροφές.
Στον τομέα των εξαγωγών τα αποτελέσματα είναι αντίστοιχα καταστροφικά.
Το 1975, η αξία των εξαγωγών έπεσε 18%, από 2,13 δισ. σε 1,53 δισ. δολάρια, και η αξία των εισαγωγών έπεσε κατά 18%, από 2,24 δισ. σε 1,81 δισ. δολάρια, διαμορφώνοντας έτσι, ένα εμπορικό έλλειμμα 280 εκατομμυρίων δολαρίων. Οι εισαγωγές τροφίμων μειώθηκαν από 561 εκατομμύρια δολάρια το 1974 σε 361 εκατομμύρια το 1975. Κατά το ίδιο διάστημα η εγχώρια παραγωγή τροφίμων μειώθηκε προκαλώντας μια δραστική υποβάθμιση της διατροφής για τις ευρύτερες μάζες του πληθυσμού.
Εκτίναξη της ανεργίας και κοινωνική εξαθλίωση
Όμως, το πιο δραματικό αποτέλεσμα της οικονομικής πολιτικής είναι η άνοδος της ανεργίας. Πριν από το πραξικόπημα η ανεργία στη Χιλή ήταν 3,1%, μία από τις χαμηλότερες στο δυτικό ημισφαίριο. Προς το τέλος του 1974 στη μητροπολιτική περιοχή του Σαντιάγκο είχε σκαρφαλώσει στο 10% και ήταν ακόμα υψηλότερη σε άλλες περιοχές της χώρας. Τα επίσημα στοιχεία της χούντας και του ΔΝΤ δείχνουν ότι, στο τέλος του 1975, η ανεργία στη μητροπολιτική περιοχή του Σαντιάγκο έφτασε το 18,7%.
Τα αντίστοιχα στοιχεία για τα άλλα τμήματα της χώρας δείχνουν ποσοστά μεγαλύτερα από 22% και σε ειδικούς τομείς, όπως η βιομηχανία κατασκευών, έχει φτάσει σχεδόν το 40%.
Η ανεργία συνεχίζει να αυξάνεται το 1976 και, σύμφωνα με τους πιο συντηρητικούς υπολογισμούς, τον Ιούλιο περίπου 2,5 εκατομμύρια Χιλιανοί (κοντά στο ένα τέταρτο του πληθυσμού) δεν είχαν καθόλου εισόδημα.
Επιβιώνουν χάρη στο φαγητό και τον ρουχισμό που διανέμεται από την Εκκλησία και άλλους ανθρωπιστικούς οργανισμούς.
Οι προσπάθειες των οργανώσεων αυτών να απαλύνουν την οικονομική απελπισία χιλιάδων χιλιανών οικογενειών γίνεται, στις περισσότερες περιπτώσεις, κάτω από την καχυποψία και τις εχθρικές ενέργειες της μυστικής αστυνομίας.
Οι απάνθρωπες συνθήκες στις οποίες ζει ένα υψηλό ποσοστό του πληθυσμού της Χιλής αντανακλάται δραματικά στην ουσιαστική αύξηση του υποσιτισμού και της παιδικής θνησιμότητας και στην εμφάνιση εκατοντάδων χιλιάδων επαιτών στους δρόμους των χιλιανών πόλεων.
Διαμορφώνεται μια εικόνα λιμού και στέρησης που δεν είχε εμφανιστεί ποτέ στη Χιλή.
Οικογένειες που αμείβονται με τον ελάχιστο μισθό δεν μπορούν να να καταναλώσουν περισσότερες από 1.000 θερμίδες και 15 γραμμάρια πρωτεΐνης ανά άτομο την ημέρα.
Αυτό είναι λιγότερο από το μισό του ελάχιστου ικανοποιητικού επιπέδου κατανάλωσης που έχει καθορίσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Με μια κουβέντα, είναι αργή λιμοκτονία.
Η παιδική θνησιμότητα, αξιοσημείωτα μειωμένη την εποχή του Αλιέντε, έκανε ένα δραματικό άλμα 18% μέσα στον πρώτο χρόνο της στρατιωτικής διακυβέρνησης, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέχει η Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τη Λατινική Αμερική.
Για να αποφύγει την κριτική μέσα στις ίδιες τις τάξεις της για τις βάναυσες επιπτώσεις των απολύσεων, η χούντα καθιέρωσε το 1975 ένα ελάχιστο συμβολικό πρόγραμμα απασχόλησης.
Σε κάθε περίπτωση καλύπτει μόνο το 3% της εργατικής δύναμης και καταβάλλει μισθούς μικρότερους από 30 δολάρια - τον μήνα!
Κρίση και για τη μεσαία τάξη
Παρ' όλο που η οικονομική πολιτική έχει πιο ανελέητες επιπτώσεις για τις εργαζόμενες τάξεις, η γενικευμένη πανωλεθρία έχει επίσης επηρεάσει σε αξιοσημείωτο βαθμό και την μεσαία τάξη.
Μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις της χώρας έχουν δει όλες τις προσδοκίες τους να καταστρέφονται από τη μείωση της ζήτησης και έχουν εγκλωβιστεί και καταστραφεί από την αδυναμία τους να ανταγωνιστούν τα μονοπώλια.
Λόγω της κατάρρευσης της βιομηχανίας αυτοκινήτων, εκατοντάδες μηχανουργεία και μικρές βιομηχανίες, που λειτουργούσαν ως υπεργολάβοι, βρίσκονται μπροστά στη χρεοκοπία.
Τρεις μεγάλες κλωστοϋφαντουργίες εργάζονται τρεις ημέρες την εβδομάδα. Αρκετές εταιρείες υποδημάτων έκλεισαν. Ένας από τους σημαντικότερους παραγωγούς διαρκών καταναλωτικών αγαθών κήρυξε πτώχευση.
Ανατροπές στην κατανομή του εισοδήματος
Η φύση της οικονομικής συνταγής και των αποτελεσμάτων της μπορεί πιο ζωντανά να φανεί βλέποντας τον τρόπο κατανομής του εγχώριου εισοδήματος. Το 1972, επί κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου, οι υπάλληλοι και οι εργάτες έπαιρναν το 62,9% του συνολικού εθνικού εισοδήματος και το 37,1% πήγαινε στους κατόχους περιουσιών. Μέχρι τον 1974, το μερίδιο των μισθωτών είχε μειωθεί στο 38,2%, ενώ η συμμετοχή της περιουσίας είχε αυξηθεί στο 61,8%.
Κατά τη διάρκεια του 1975, 16 μέσοι πραγματικοί μισθοί υπολογίζεται ότι μειώθηκαν περίπου 8% σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Είναι πιθανόν ότι αυτή η τάση αναστροφής στην διανομή εισοδήματος έχει συνεχιστεί κατά τη διάρκεια του 1976.
Αυτό σημαίνει ότι, στα τρία τελευταία χρόνια αρκετά εκατομμύρια δολάρια αφαιρέθηκαν από τις τσέπες των μισθωτών και τοποθετήθηκαν σε αυτές των καπιταλιστών και των γαιοκτημόνων.
Αυτά τα οικονομικά αποτελέσματα είχε στη Χιλή η εφαρμογή της συνταγής που σχεδιάστηκε από τον Φρίντμαν και την ομάδα του.
Την ώρα που τα παιδιά του Σικάγου έχουν έναν μανδύα τεχνοκρατικού χαρακτήρα στα αντιπαρεμβατικά όνειρα και την πολιτική απληστία της παλιάς γεωκτητικής ολιγαρχίας και της ανώτερης αστικής τάξης των μονοπωλίων και των χρηματοοικονομικών κερδοσκόπων, ο στρατός έχει εφαρμόσει τη βάναυση δύναμη που απαιτείται για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι.
Η καταπίεση για τις πλειοψηφίες και η οικονομική ελευθερία για μικρές προνομιούχες ομάδες είναι στην Χιλή δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου