του Άκη Γαβριηλίδη
Στο διαδίκτυο είναι κοινώς γνωστό ότι κυκλοφορούν πολλά «σκουπίδια», τα οποία διαδίδονται ευρύτατα είτε από βλακεία είτε από κακή πρόθεση.
Το σάιτ ellinikahoaxes, μέχρι τώρα κατέβαλε αξιοπρόσεκτη και υπομονετική προσπάθεια να αποκαλύπτει τεκμηριωμένα τα πιο χονδροειδή από αυτά –κυρίως (ψευδο)επιστημονικά ή/ και εντυπωσιοθηρικά δημοσιεύματα.
Με αφορμή το αντικομμουνιστικό συνέδριο που διοργάνωσε στο Τάλλινν η εσθονική προεδρία της ΕΕ, οι υπεύθυνοι του σάιτ αποφάσισαν να εμπλακούν και σε θέματα τρέχουσας πολιτικής επικαιρότητας.
Με αποτέλεσμα να την πατήσουν.
Με αποτέλεσμα να την πατήσουν.
Με δύο απανωτά τους δημοσιεύματα στις 23 και 24 Αυγούστου, ισχυρίστηκαν, πρώτον, ότι είναι «ψευδής ισχυρισμός» το ότι «Η Εσθονία διόρθωσε επίσημο κείμενό της μετά την άρνηση της Ελλάδας», και δεύτερον ότι υπήρξε «Τεράστια παραποίηση της αλήθειας από το κρατικό ΑΜΠΕ» επειδή μετέδωσε ότι στο συνέδριο πήραν μέρος μόνο 8 κράτη μέλη.
Το βασικότερο πρόβλημα με αυτούς τους ισχυρισμούς είναι ότι και οι δύο αφορούν κυρίως ερμηνείες γεγονότων, όχι γεγονότα.
Και εφόσον αφορούν ερμηνείες, δεν δικαιολογούν ισχυρισμούς περί «παραποίησης της αλήθειας». Μια ερμηνεία δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί αληθής ή ψευδής.
Μπορεί μόνο να χαρακτηρισθεί εύστοχη, πειστική, επιτυχημένη· αλλά η «αλήθεια» αποδίδεται μόνο σε ισχυρισμούς περί πραγματικών περιστατικών.
Και εφόσον αφορούν ερμηνείες, δεν δικαιολογούν ισχυρισμούς περί «παραποίησης της αλήθειας». Μια ερμηνεία δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί αληθής ή ψευδής.
Μπορεί μόνο να χαρακτηρισθεί εύστοχη, πειστική, επιτυχημένη· αλλά η «αλήθεια» αποδίδεται μόνο σε ισχυρισμούς περί πραγματικών περιστατικών.
Είναι βέβαια γνωστό ότι συχνά η διάκριση είναι ρευστή.
Είναι επίσης γνωστό το απόφθεγμα του Νίτσε κατά το οποίο «δεν υπάρχουν το γεγονότα, μόνο ερμηνείες».
Εδώ όμως δεν πρόκειται περί αυτού.
Με τα συμβατικά κριτήρια της δημοσιογραφίας, (αυτά που επικαλούνται και που ισχυρίζονται ότι υπηρετούν και διαφυλάσσουν τα ellinikahoaxes), είναι σαφές ότι η πρόταση «ο κ. Τάδε πήγε στην πόλη Χ» κοινοποιεί ένα γεγονός, το οποίο είτε συνέβη είτε δεν συνέβη.
Η πρόταση όμως «ο κ. Τάδε έκανε μία σημαντική δήλωση» προβαίνει σε νοηματοδότηση ενός γεγονότος –εφόσον προϋποθέτει την αξιολόγηση περί του ποιες δηλώσεις είναι σημαντικές και ποιες όχι.
Αυτό το δεύτερο συμβαίνει ακριβώς με τις δύο προκείμενες «διαψεύσεις».
Είναι επίσης γνωστό το απόφθεγμα του Νίτσε κατά το οποίο «δεν υπάρχουν το γεγονότα, μόνο ερμηνείες».
Εδώ όμως δεν πρόκειται περί αυτού.
Με τα συμβατικά κριτήρια της δημοσιογραφίας, (αυτά που επικαλούνται και που ισχυρίζονται ότι υπηρετούν και διαφυλάσσουν τα ellinikahoaxes), είναι σαφές ότι η πρόταση «ο κ. Τάδε πήγε στην πόλη Χ» κοινοποιεί ένα γεγονός, το οποίο είτε συνέβη είτε δεν συνέβη.
Η πρόταση όμως «ο κ. Τάδε έκανε μία σημαντική δήλωση» προβαίνει σε νοηματοδότηση ενός γεγονότος –εφόσον προϋποθέτει την αξιολόγηση περί του ποιες δηλώσεις είναι σημαντικές και ποιες όχι.
Αυτό το δεύτερο συμβαίνει ακριβώς με τις δύο προκείμενες «διαψεύσεις».
Ή μάλλον, όπως είπα, αυτό είναι το βασικότερο πρόβλημα με αυτές. Διότι στην πρώτη υπάρχει και ένας κραυγαλέα ανακριβής ισχυρισμός.
Οι συντάκτες παραθέτουν δύο εκδοχές του κειμένου της ανακοίνωσης –και τις δύο με φωτογραφική αναπαραγωγή (printscreen), τη μία επίσης δακτυλογραφημένη- και ισχυρίζονται εμφατικά ότι από τη μία στην άλλη δεν άλλαξε τίποτε.
Γράφουν επί λέξει:
Οι συντάκτες παραθέτουν δύο εκδοχές του κειμένου της ανακοίνωσης –και τις δύο με φωτογραφική αναπαραγωγή (printscreen), τη μία επίσης δακτυλογραφημένη- και ισχυρίζονται εμφατικά ότι από τη μία στην άλλη δεν άλλαξε τίποτε.
Γράφουν επί λέξει:
Οι Εσθονοί, το μόνο που τροποποίησαν ήταν τον υπότιτλο της νέας δημοσίευσης γιατί υπήρχε συντακτικό λάθος («μια άνω και κάτω τελεία» όπως παραδέχεται το Sputnik) και άφηνε να εννοηθεί πως ο ναζισμός είναι μια μορφή του κομμουνισμού. Κανένα άλλο σημείο δεν έχει τροποποιηθεί
(οι υπογραμμίσεις στο πρωτότυπο).
Όμως, αρκεί να διαβάσουμε το κείμενο του τίτλου για να διαπιστώσουμε ότι σε αυτόν –όχι στον υπότιτλο- έχει τροποποιηθεί και ένα άλλο, πολύ ουσιαστικό σημείο.
Επειδή φαίνεται ότι ούτε οι συντάκτες των ellinikahoaxes διάβασαν αυτό που αντέγραψαν, το αντιγράφω κι εγώ ακόμα μια φορά εδώ μήπως τώρα γίνει αντιληπτό.
Επειδή φαίνεται ότι ούτε οι συντάκτες των ellinikahoaxes διάβασαν αυτό που αντέγραψαν, το αντιγράφω κι εγώ ακόμα μια φορά εδώ μήπως τώρα γίνει αντιληπτό.
Στην πρώτη εκδοχή, ο τίτλος είναι:
The International Conference on the European Day of Remembrance for Victims of Stalinismand Nazism in Tallinn.
Στη δεύτερη είναι:
The International Conference on the European Day of Remembrance for Victims of Communismand Nazism in Tallinn.
Το καταλάβαμε τώρα;
Από την πρώτη στη δεύτερη φράση, η λέξη «σταλινισμός» άλλαξε και έγινε «κομμουνισμός».
Από την πρώτη στη δεύτερη φράση, η λέξη «σταλινισμός» άλλαξε και έγινε «κομμουνισμός».
Η αναλήθεια είναι τόσο χονδροειδής, ώστε δεν μπορώ να πιστέψω ότι οι συντάκτες το κάνουν επίτηδες και επιχειρούν να μας εξαπατήσουν μπροστά στα μάτια μας· προφανώς πρόκειται για αβλεψία. Δεν είναι όμως αργά να τη διορθώσουν έστω και τώρα.
Aπό το υποτιθέμενο «γεγονός» λοιπόν ότι «τίποτε δεν άλλαξε στην ανακοίνωση», οι ατρόμητοι hoaxbusters «πηδούν» –για να χρησιμοποιήσουμε έναν ανάλογο αγγλισμό- στο ακόλουθο
Συμπέρασμα:
Το Ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων Sputnik με αφορμή μια λανθασμένη διατύπωση σε κείμενο της Εσθονικής Προεδρίας, βάπτισε την διόρθωση «παγκόσμιο σκάνδαλο». Το μόνο σκάνδαλο που υπάρχει είναι το γεγονός ότι κάποια Ελληνικά ΜΜΕ -ανάμεσά τους το ΑΜΠΕ και η ΕΡΤ- κατάπιαν αμάσητη και αναδημοσίευσαν την προπαγάνδα των Ρώσων.
Ακόμη όμως και αν όλα αυτά ήταν αληθή, (που δεν είναι), ο καθένας αντιλαμβάνεται ότι εδώ δεν υπάρχει κανένα hoax. Υπάρχει απλώς διαφορετική αξιολόγηση μίας είδησης!
Το εάν ένα συμβάν αποτελεί «σκάνδαλο», είναι προφανώς ζήτημα εκτίμησης, όχι πληροφόρησης. Όπως κάποιος εκτιμά ότι «το μόνο σκάνδαλο» είναι το Χ, κάποιος άλλος είναι θεμιτό να εκτιμήσει ότι υπάρχουν (και) άλλα σκάνδαλα, χωρίς να είναι ένοχος παραπληροφόρησης.
Το εάν ένα συμβάν αποτελεί «σκάνδαλο», είναι προφανώς ζήτημα εκτίμησης, όχι πληροφόρησης. Όπως κάποιος εκτιμά ότι «το μόνο σκάνδαλο» είναι το Χ, κάποιος άλλος είναι θεμιτό να εκτιμήσει ότι υπάρχουν (και) άλλα σκάνδαλα, χωρίς να είναι ένοχος παραπληροφόρησης.
Ανάλογες νοητικές ακροβασίες παρατηρούνται στο δεύτερο σημείωμα.
Σε αυτό, το υποτιθέμενο hoax είναι ο ισχυρισμός τού ΑΠΕ ότι ««μόνο 8 από τα 27 κράτη της ΕΕ συμμετείχαν στο συνέδριο που διοργάνωσε η Εσθονική Προεδρία».
Και γιατί είναι hoax;
Διότι «Το πρόγραμμα εκδηλώσεων της 23ης Αυγούστου, δεν περιλάμβανε μόνο το επίμαχο συνέδριο»!!
Σε αυτό, το υποτιθέμενο hoax είναι ο ισχυρισμός τού ΑΠΕ ότι ««μόνο 8 από τα 27 κράτη της ΕΕ συμμετείχαν στο συνέδριο που διοργάνωσε η Εσθονική Προεδρία».
Και γιατί είναι hoax;
Διότι «Το πρόγραμμα εκδηλώσεων της 23ης Αυγούστου, δεν περιλάμβανε μόνο το επίμαχο συνέδριο»!!
Όπως όμως ο καθένας αντιλαμβάνεται, ο πρώτος ισχυρισμός δεν έρχεται σε αντίθεση με τον δεύτερο! Είναι κάλλιστα δυνατό να ισχύουν και οι δύο ταυτόχρονα.
Το πρόγραμμα εκδηλώσεων δεν περιλάμβανε μόνο το συνέδριο, αλλά και άλλες εκδηλώσεις.
Πολύ ωραία.
Αλλά κανείς δεν είπε κάτι τέτοιο.
Περιλάμβανε και άλλες εκδηλώσεις, στις οποίες έλαβαν μέρος 19 χώρες, αλλά στο συνέδριο μόνο 8! Ποιο είναι το πρόβλημα, και ποια η «τεράστια παραποίηση της αλήθειας»;
Το πρόγραμμα εκδηλώσεων δεν περιλάμβανε μόνο το συνέδριο, αλλά και άλλες εκδηλώσεις.
Πολύ ωραία.
Αλλά κανείς δεν είπε κάτι τέτοιο.
Περιλάμβανε και άλλες εκδηλώσεις, στις οποίες έλαβαν μέρος 19 χώρες, αλλά στο συνέδριο μόνο 8! Ποιο είναι το πρόβλημα, και ποια η «τεράστια παραποίηση της αλήθειας»;
Το σάιτ, σε μια ενότητα με τίτλο «Τι λένε οι Εσθονοί;», ισχυρίζεται ότι:
Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση του Υπουργείου Δικαιοσύνης της Εσθονίας, αλλά και της απάντησης [sic] που λάβαμε τόσο τηλεφωνικά, όσο και μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από την εκπρόσωπο τύπου κα Katrin Lunt, συνολικά στις εκδηλώσεις -δηλαδή στην υπουργική συνάντηση και το συνέδριο που ακολούθησε- έλαβαν μέρος 19 χώρες της ΕΕ.
(η υπογράμμιση δική μου).
Ωστόσο, το τηλεγράφημα του ΑΠΕ δεν αναφέρεται στον αριθμό των χωρών που έλαβαν μέρος «συνολικά στις εκδηλώσεις».
Μιλά ρητά για το συνέδριο.
Όσα «λένε οι Εσθονοί» αναφέρονται ρητά στο πρώτο, όπως δείχνει η χρήση της λέξης or: «There were 19 countries represented on the conference or in the ministerial meeting» (η υπογράμμιση δική μου)[1].
Μιλά ρητά για το συνέδριο.
Όσα «λένε οι Εσθονοί» αναφέρονται ρητά στο πρώτο, όπως δείχνει η χρήση της λέξης or: «There were 19 countries represented on the conference or in the ministerial meeting» (η υπογράμμιση δική μου)[1].
Το ότι τα ρωσικά ή τα ελληνικά ΜΜΕ ακολουθούν ατζέντες και προσπαθούν να επηρεάσουν τους αναγνώστες τους, είναι αναμφισβήτητο.
Το ίδιο ακριβώς όμως ισχύει και για τα εσθονικά!
Τo τι «λένε οι Εσθονοί» δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως θέσφατο, αλλά να υποβάλλεται σε ανάλογη βάσανο, δεδομένου μάλιστα ότι, στο συγκεκριμένο ζήτημα, η εσθονική κυβέρνηση είναι παίκτης και όχι διαιτητής.
Επιπλέον, η συγκεκριμένη ανακοίνωση μοιάζει γραμμένη στο πόδι, όπως προκύπτει από το «on the conference».
Το ίδιο ακριβώς όμως ισχύει και για τα εσθονικά!
Τo τι «λένε οι Εσθονοί» δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως θέσφατο, αλλά να υποβάλλεται σε ανάλογη βάσανο, δεδομένου μάλιστα ότι, στο συγκεκριμένο ζήτημα, η εσθονική κυβέρνηση είναι παίκτης και όχι διαιτητής.
Επιπλέον, η συγκεκριμένη ανακοίνωση μοιάζει γραμμένη στο πόδι, όπως προκύπτει από το «on the conference».
Κατά τους συντάκτες, η διατύπωση του τηλεγραφήματος «είναι τραγικά ελλιπής και οδηγεί στο λάθος συμπέρασμα πως μόνο 8 χώρες συμμετείχαν στις εκδηλώσεις».
Ωστόσο, η χρήση βερμπαλισμών και φορτισμένων όρων («τεράστια», «τραγικά» κ.λπ.) αποτελεί καταρχάς η ίδια τυπική περίπτωση του ατοπήματος το οποίο υποτίθεται ότι θέλει να καταπολεμήσει η συγκεκριμένη σελίδα, δηλαδή του φτηνού εντυπωσιασμού, και παρεκκλίνει από το προφίλ του ψύχραιμου και αποστασιοποιημένου αναλυτή που καλλιεργούσε ως τώρα.
Κατά δεύτερον, δημιουργεί την υποψία ότι προορίζεται να υπεραναπληρώσει, διά της πλειοδοσίας, την έλλειψη πειστικότητας των επιχειρημάτων.
Διότι δεν είναι πειστικό να καταγγέλλουμε ως fake news μία είδηση επειδή ο αναγνώστης ενδέχεται να πιστέψει ότι αυτή εννοεί κάτι άλλο από αυτό που ρητά λέει.
Ωστόσο, η χρήση βερμπαλισμών και φορτισμένων όρων («τεράστια», «τραγικά» κ.λπ.) αποτελεί καταρχάς η ίδια τυπική περίπτωση του ατοπήματος το οποίο υποτίθεται ότι θέλει να καταπολεμήσει η συγκεκριμένη σελίδα, δηλαδή του φτηνού εντυπωσιασμού, και παρεκκλίνει από το προφίλ του ψύχραιμου και αποστασιοποιημένου αναλυτή που καλλιεργούσε ως τώρα.
Κατά δεύτερον, δημιουργεί την υποψία ότι προορίζεται να υπεραναπληρώσει, διά της πλειοδοσίας, την έλλειψη πειστικότητας των επιχειρημάτων.
Διότι δεν είναι πειστικό να καταγγέλλουμε ως fake news μία είδηση επειδή ο αναγνώστης ενδέχεται να πιστέψει ότι αυτή εννοεί κάτι άλλο από αυτό που ρητά λέει.
Δεν μπορώ να γνωρίζω αν οι κ.κ. Δανιηλίδης και Επαχτίτης οδηγήθηκαν σε αυτή τη διανοητική ανεντιμότητα από φιλοδοξία, από πολιτική ή εμπορική ιδιοτέλεια ή από άλλους λόγους.
Αυτό που ξέρω είναι ότι η εμπιστοσύνη είναι ένα οικοδόμημα που χτίζεται δύσκολα και γκρεμίζεται εύκολα. Και το δικό τους κεφάλαιο αξιοπιστίας έχω την εντύπωση ότι το ξόδεψαν πολύ εύκολα και φτηνά.
Αυτό που ξέρω είναι ότι η εμπιστοσύνη είναι ένα οικοδόμημα που χτίζεται δύσκολα και γκρεμίζεται εύκολα. Και το δικό τους κεφάλαιο αξιοπιστίας έχω την εντύπωση ότι το ξόδεψαν πολύ εύκολα και φτηνά.
[1] Σημειωτέον επίσης ότι, από την ανακοίνωση, δεν προκύπτει με βεβαιότητα ότι οι 19 χώρες που συμμετείχαν ήταν όλες «της ΕΕ», όπως μας διαβεβαιώνουν τα ellinikahoaxes.
Αντιθέτως, το πιθανότερο είναι ότι δεν ήταν, διότι στις εκδηλώσεις είχαν προσκληθεί και οι χώρες της «Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης» (Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Λευκορωσία, Γεωργία, Μολδαβία και Ουκρανία).
Αντιθέτως, το πιθανότερο είναι ότι δεν ήταν, διότι στις εκδηλώσεις είχαν προσκληθεί και οι χώρες της «Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης» (Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Λευκορωσία, Γεωργία, Μολδαβία και Ουκρανία).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου