Βαρουφακιάδα

Dimitris Tsirkas

Ο Γιάννης Βαρουφάκης είναι ένας χαρισματικός δημόσιος διανοούμενος (public intellectual) με εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, μεγάλη εκλαϊκευτική ικανότητα και επικοινωνιακή δεινότητα που θα ζήλευαν πολλοί πολιτικοί. Στην πολιτική όμως το βασικότερο κριτήριο δεν είναι η αναλυτική ικανότητα, ούτε το προγνωστικό χάρισμα αλλά η αποτελεσματικότητα, το κατά πόσο δηλαδή ένας πολιτικός μπόρεσε να κάνει πράξη αυτά που υποσχέθηκε. 

Εδώ ο πρώην υπουργός, παρά την ηρωική αφήγηση (για τον εαυτό του) που ξεδιπλώνει στο τελευταίο βιβλίο του, έχει να επιδείξει μόνο αρνητικά αποτελέσματα.

Ο Βαρουφάκης από το 2010 επιμένει πως η Ελλάδα μπορεί να εκβιάσει τους πιστωτές να της παραχωρήσουν μία καλύτερη, βιώσιμη συμφωνία, μόνο και μόνο αρνούμενη να πάρει την επόμενη δόση του μνημονίου. 

Όπως υποστήριζε και υποστηρίζει ακόμη, αυτό θα εκκινούσε μία διαδικασία διάλυσης της ευρωζώνης μπροστά στην οποία οι δανειστές θα υποχωρούσαν. 

Απέκλειε κάθε σκέψη για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ διότι κάτι τέτοιο θα ήταν καταστροφικό τόσο για την ίδια όσο και για την ευρωζώνη.

Με αυτή την ανάλυση έπεισε το ηγετικό επιτελείο του ΣΥΡΙΖΑ να του αναθέσει την κρίσιμη διαπραγμάτευση με τους δανειστές και συνέβαλε τα μέγιστα ώστε να εμποδιστεί η οποιαδήποτε προετοιμασία στο κόμμα για εναλλακτικά σενάρια, στο πνεύμα των συνεδριακών αποφάσεων που βεβαίωναν ότι το νόμισμα δεν είναι φετίχ. 

Όταν έγινε υπουργός Οικονομικών είχε την ευκαιρία να τεστάρει την αλήθεια των ισχυρισμών του. Εκεί, όπως παραδέχτηκε και ο ίδιος, αντιμετώπισε έναν Σόιμπλε και την πλειοψηφία του Eurogroup, όχι απλά έτοιμους αλλά να προωθούν με σχέδιο την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ. 

Από ότι φαίνεται, όλοι είχαν σχέδιο εκτός από την Ελλάδα, με σημαντική ευθύνη του ίδιου του Βαρουφάκη που βεβαίωνε ότι οι πιστωτές δεν θα τολμήσουν ένα τέτοιο ατόπημα.

Βέβαια υπήρχαν ήδη τα σημάδια από το 2013 όταν η τρόικα εκβίασε την Κύπρο υπό την απειλή της πλήρους πιστωτικής ασφυξίας και παγώματος του εξωτερικού της εμπορίου μέσω του συστήματος TARGET II της ΕΚΤ. 

Το 2015 δεν ήταν το 2010, η ευρωζώνη είχε αποκτήσει δικό της μηχανισμό διαχείρισης κρίσεων (EFSF και μετά ESM) και η ΕΚΤ είχε προ πολλού αρχίσει να τυπώνει μαζικά χρήμα και να υποστηρίζει έμμεσα τα ομόλογα των χωρών της περιφέρειας (Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία) με αποτέλεσμα τα επιτόκια δανεισμού τους να αποκλιμακωθούν ραγδαία φτάνοντας σε χαμηλότερα επίπεδα από ότι πριν την κρίση.

 Το no bail out είχε πεταχθεί στα σκουπίδια. 

Οι Ευρωπαίοι είχαν οχυρώσει το κοινό νόμισμα από μία ενδεχόμενη έξοδο της Ελλάδας ή τουλάχιστον αυτό πίστευαν. Σημασία έχει ότι ήταν έτοιμοι να πετάξουν την Ελλάδα εκτός ευρώ αν δεν συνθηκολογούσε πλήρως στις απαιτήσεις τους.

Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα ο Βαρουφάκης ως υπουργός Οικονομικών το μόνο που έκανε είναι να κερδίζει χρόνο δίνοντας πολύτιμο έδαφος και παραδίδοντας ένα ένα τα όποια όπλα είχε στη διάθεση του.

 Υπέγραψε τη συμφωνία του Φλεβάρη μέσα από την οποία αναγνώριζε τα προηγούμενα μνημόνια, χωρίς καν να διασφαλίσει τη ρητή δέσμευση των πιστωτών ότι θα εκταμιεύσουν τις δόσεις που υπόσχονταν αυτά τα μνημόνια.

 Την ίδια στιγμή το ελληνικό κράτος συνέχισε να πληρώνει κανονικά τοκοχρεολύσια δεσμεύοντας τα αποθεματικά των δημόσιων οργανισμών και στεγνώνοντας τα ταμεία. Η δημιουργική ασάφεια που εισήγαγε ως όρο για να περιγράψει αυτή την τακτική αποδείχτηκε ότι βοηθάει μόνο τους ισχυρούς.

Όταν οι δανειστές έθεσαν το τελεσίγραφο το καλοκαίρι του 2015 η Ελλάδα βρισκόταν χωρίς χρήματα και χωρίς καμία προετοιμασία ή σχέδιο για να αντιμετωπίσει τις διακηρυγμένες προθέσεις των δανειστών, πάλι με ευθύνη και του Βαρουφάκη. 

Ο ίδιος υποστηρίζει ότι με το παράλληλο σύστημα πληρωμών που είχε σχεδιάσει και με το κούρεμα των ομολόγων της ΕΚΤ θα εξανάγκαζε τους πιστωτές να υποχωρήσουν. Κάτι τέτοιο δεν το πίστευε ούτε εκείνος αφού παραδέχεται ότι ακόμα και αν εξωθούσαν τη χώρα εκτός ευρώ αυτό θα ήταν καλύτερο από τη φυλακή του χρέους και των μνημονίων που της έχουν επιβάλει. 

Με ποια προετοιμασία, οικονομική και κυρίως πολιτική και κοινωνική θα αντιμετώπιζε όμως η χώρα αυτό το ενδεχόμενο το καλοκαίρι του 2015; 

Ο ίδιος είχε φροντίσει να μην υπάρχει καμία.

Τέλος, κάποιες γενικές παρατηρήσεις για τον τρόπο που αντιλαμβάνεται την πολιτική ο Βαρουφάκης. Στα αριστερά ακροατήρια αυτοσυστήνεται ως «αιρετικός» μαριξστής. Ο τρόπος που πολιτεύεται όμως καμία σχέση δεν έχει με τον μαρξισμό ή την Αριστερά. 

Έχει δηλώσει πολλές φορές ότι καμία δυνατότητα ριζοσπαστικής εναλλακτικής δεν υφίσταται σήμερα και πως το καθήκον είναι να σώσουμε τον καπιταλισμό από τον εαυτό του, διότι σε μία ενδεχόμενη κατάρρευση του, παραμονεύουν μόνο οι φασίστες και η μισανθρωπική Άκρα Δεξιά. 

Καμία εντύπωση δεν κάνει λοιπόν ότι αισθάνεται τόσο άνετα στην παρέα συντηρητικών πολιτικών, φιλελεύθερων οικονομολόγων ή τραπεζιτών οι οποίοι συμμερίζονται ιδιωτικά την ανάλυση του για το ποια είναι τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του καπιταλισμού και πόσο κοντόφθαλμη είναι η πολιτική των Ευρωπαίων και του ΔΝΤ, αλλά στην πράξη κάνουν τα αντίθετα.

Αυτή η λογική είναι και ελιτίστικη και ιδεαλιστική. 

Αντί να διεκδικεί να συγκροτήσει μαζικά μπλοκ κοινωνικών δυνάμεων απέναντι στις κυρίαρχες πολιτικές αναλώνεται στο να προσπαθεί να πείσει τις ελίτ με τη δύναμη της λογικής ή με άσφαιρες μπλόφες, να αυτομεταρρυθμιστούν και να ακολουθήσουν μία διαφορετική πορεία που θα είναι προς όφελος, υποτίθεται, όλων, αστών και εργαζομένων.

Στο βιβλίο του λίγο πολύ εμφανίζει τον εαυτό σαν έναν σύγχρονο Προμηθέα που προσπάθησε να δώσει στον κόσμο τη νέα φωτιά – τη λύση δηλαδή για την αντιμετώπιση της ευρωπαϊκής κρίσης – και γι αυτό οι κυρίαρχοι τον τιμώρησαν σκληρά. 

Περίεργη αναλογία ομολογουμένως, ο μυθικός Προμηθέας όντως έδωσε τη φωτιά στους ανθρώπους και τιμωρήθηκε φριχτά από τους Θεούς. 

Ο Βαρουφάκης αντίθετα, υποσχέθηκε στους κοινούς θνητούς, τα λαϊκά στρώματα δηλαδή πως θα τελειώσει το μαρτύριό τους πείθοντας τις κυρίαρχες ελίτ – τους νέους Θεούς - να αλλάξουν πολιτική. 

Δεν τα κατάφερε βέβαια, όχι μόνο δεν τιμωρήθηκε όμως αλλά απολαμβάνει τα κέρδη από την επιτυχημένη καμπάνια πώλησης υποσχέσεων σωτηρίας που ξεδίπλωσε.

Ο Βαρουφάκης είναι ένας εξαίρετος μάνατζερ του εαυτού του, ως πολιτικός όμως παίρνει κάτω από τη βάση και μόνο ως παράδειγμα προς αποφυγή μπορεί να χρησιμεύσει για τις λαϊκές δυνάμεις. 

Ή όπως το θέτει ο ίδιος στο βιβλίο του παραπέμποντας στην Μεγάλη Αικατερίνη: «αν δεν μπορείς να γίνεις ένα μεγάλο παράδειγμα τότε θα πρέπει να αρκεστείς στο να γίνεις μία τρομερή προειδοποίηση».