Μην τρελαθούμε που ΝΔ και ΠΑΣΟΚ ξαφνικά "καίγονται" για τους απόδημους.

 

 

Danai Koltsida

ΔΕΝ ΚΡΑΤΗΘΗΚΑ...

(Ακολουθεί επικών διαστάσεων "σεντόνι").

➡️ Μην τρελαθούμε που ΝΔ και ΠΑΣΟΚ ξαφνικά "καίγονται" για τους απόδημους. Το θέμα της εξ αποστάσεως άσκησης του εκλογικού δικαιώματος των Ελλήνων του εξωτερικού προβλέπεται στο Σύνταγμα από το 1975. Μάλιστα, μέχρι το 2001 - οπότε και οι ίδιοι προσέθεσαν την προϋπόθεση των 200 βουλευτών για την ψήφιση του σχετικού νόμου - αρκούσε απλή πλειοψηφία των βουλευτών για να ρυθμιστεί το θέμα. Ωστόσο καμία από τις τότε κραταιές κυβερνητικές πλειοψηφίες δεν έκανε κάποια σχετική προσπάθεια. (Ας είναι καλά η Ολυμπιακή και οι ναυλωμένες πτήσεις...).

➡️ Δεν μπορώ να διαβάζω άλλο υποτιμητικά σχόλια για τους Έλληνες του εξωτερικού. Ο προβληματισμός σχετικά με τη μαζική συμμετοχή των Ελλήνων του εξωτερικού στις εκλογές ΔΕΝ (το τονίζω - ΔΕΝ!!) έχει να κάνει με το τι πιστεύουν οι συγκεκριμένοι συμπολίτες μας, αν η εικόνα τους για την Ελλάδα είναι παρωχημένη ή up to date, αν είναι δεξιοί, κεντρώοι ή αριστεροί, αν παρακολουθούν τα ελληνικά ΜΜΕ ή όχι. Όλες αυτές οι κατηγορίες υπάρχουν και εντός και εκτός Ελλάδας και, προσωπικά, με δεδομένο ότι η γενιά μας μεγάλωσε για να γίνει «πολίτης του κόσμου» και κινείται συνεχώς και με άνεση από χώρα σε χώρα, αισθάνομαι πολύ πιο κοντά σε παιδιά όπως ο αδερφός μου και πολλοί φίλοι μου, που ζουν, σπουδάζουν και δουλεύουν στο εξωτερικό, από τις…μανούλες του Facebook, ας πούμε. Άλλωστε, μπορεί αύριο να είμαι κι εγώ ανάμεσα σε αυτούς, όπως έχω υπάρξει και στο παρελθόν. Ο προβληματισμός δεν έχει να κάνει ούτε με το τι πιστεύουν ούτε με το τι ψηφίζουν οι συμπατριώτες μας αυτοί.

➡️ Το θέμα με τη μαζική συμμετοχή εκλογέων που δεν ζουν στην Ελλάδα έχει να κάνει με δύο στοιχεία :

1. Οι εκλογείς που ζουν στο εξωτερικό δεν υφίστανται καθόλου (ή, τουλάχιστον, δεν υφίστανται το ίδιο άμεσα) τις συνέπειες των όποιων – καλών ή κακών, αριστερών ή δεξιών – πολιτικών αποφάσεων. Αν βγούμε από το ευρώ, θα συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση σε όσα αγαθά χρειάζονται, θα συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση σε πιστώσεις. Αν εφαρμόσουμε προγράμματα λιτότητας, ο δικός τους μισθός δεν θα κοπεί. Αν το δημόσιο σύστημα υγείας καταρρεύσει, εκείνοι θα συνεχίσουν να πηγαίνουν στο νοσοκομείο εκεί που ζουν. Όπως και αντίστροφα, αν το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα αναβαθμιστεί, τα δικά τους παιδιά δεν θα επωφεληθούν. Αν τα μέσα μεταφοράς γίνουν φτηνά και αξιόπιστα, εκείνοι δεν θα φτάνουν γρηγορότερα στον προορισμό τους. Τόσο απλά.

2. Σε επίπεδο μεμονωμένου ατόμου, αυτό προφανώς δεν λέει πολλά. Με την έννοια ότι στις εκλογές δεν ψηφίζουμε μόνο για όσα μας αφορούν άμεσα. Το πρόβλημα στην περίπτωση της Ελλάδας είναι ότι ο αριθμός των εκλογέων του εξωτερικού είναι δυσανάλογα μεγάλος σε σύγκριση με το συνολικό εκλογικό σώμα, που σημαίνει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις θα μπορούν να καθορίσουν αποφασιστικά το εκλογικό αποτέλεσμα, ακόμα και αντίθετα στην ψήφο των εντός Επικράτειας, μη υφιστάμενοι όμως τις συνέπειες. Δεν είναι φανταστικό σενάριο. Έχει καταγραφεί ως πραγματικό φαινόμενο – π.χ. σε παλιότερες αυστριακές εκλογές - οι "έξω" να ψηφίζουν διαφορετικά από τους "μέσα". Κι όταν αυτοί είναι πολλοί, μπορεί να αλλάξουν το αποτέλεσμα, όπως λ.χ. στη χώρα μας, όπου σε ένα συνολικό εκλογικό σώμα περίπου 6 εκατομμυρίων, οι Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό – και μιλάμε για Έλληνες πολίτες, όχι ανθρώπους με ελληνική καταγωγή – πιθανότατα υπερβαίνουν το 1 εκατομμύριο.

➡️ Έχοντας τα παραπάνω υπόψη, έχουν από όλες τις πολιτικές δυνάμεις διερευνηθεί δύο λύσεις :

1. Να περιοριστεί ο κύκλος αυτών που έχουν δικαίωμα να ψηφίσουν εξ αποστάσεως.

2. Να περιοριστεί η επίδραση της ψήφου των εκλογέων του εξωτερικού.

➡️ Η πρώτη λύση έχει ένα βασικό πρόβλημα, που ακούει στο όνομα «Σύνταγμα της Ελλάδος». Το Σύνταγμά μας απαγορεύει ρητά να τεθούν περιορισμοί στο εκλογικό δικαίωμα άλλοι, εκτός από τους 3 που απαριθμεί το ίδιο περιοριστικά : έλλειψη μιας κατώτατης νόμιμης ηλικίας (εδώ τα 17 έτη), στέρηση δικαιοπρακτικής ικανότητας (εδώ η υποβολή σε πλήρη στερητική δικαστική συμπαράσταση) και αμετάκλητη καταδίκη για κάποιο από τα αδικήματα που επισύρει στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων ως παρεπόμενη ποινή.

➡️ Ας προσπεράσουμε όμως λίγο τους συνταγματικούς προβληματισμούς, για να δούμε τι έχει προταθεί επί της ουσίας:

1. Να ψηφίζουν μόνο όσοι είναι γραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους.

Είναι κρίμα να λέγονται τέτοια πράγματα – και μάλιστα από καθ’ ύλην αρμόδιους πολιτικούς άνδρες και γυναίκες. Στους εκλογικούς καταλόγους είναι ΑΥΤΟΔΙΚΑΙΩΣ εγγεγραμμένος όποιος έχει την ελληνική ιθαγένεια. Δεν υπάρχει Έλληνας πολίτης (ξαναλέω, όχι με ελληνική καταγωγή) που δεν είναι εγγεγραμμένος στους εκλογικούς καταλόγους. Το ίδιο θα ισχύει και για οποιονδήποτε με ελληνική καταγωγή στο μέλλον, με βάση το περιβόητο «δίκαιο του αίματος» που ακολουθεί η χώρα μας, ζητήσει να του αναγνωριστεί η ελληνική ιθαγένεια. Μια διαδικασία απείρως ευκολότερη από τους ανθρώπους αλλοδαπής καταγωγής που ζουν χρόνια μαζί μας.

2. Να ψηφίζουν μόνο όσοι έχουν ελληνικό ΑΦΜ.

Δεν ξέρω πόσοι έχετε προσπαθήσει, ως Έλληνες πολίτες, να πάρετε ελληνικό ΑΦΜ, αλλά είναι από τις πλέον εύκολες και εντελώς τυπικές διαδικασίες. Συμπληρώνεις το έντυπο Μ1 (που δηλώνεις βασικά τα στοιχεία ταυτότητάς σου) και προσκομίζεις ταυτότητα ή διαβατήριο. Μπορεί δε να γίνει και δι’ αντιπροσώπου. Δεν προϋποθέτει να έχετε περιουσία ή επαγγελματική δραστηριότητα στην Ελλάδα. Επίσης, με βάση το φορολογικό δίκαιο, αν κάποιο φυσικό πρόσωπο αποκτήσει ΑΦΜ, δεν το χάνει μέχρι το θάνατό του. Άρα, ακόμα κι αν εγώ σήμερα έχω ΑΦΜ, γιατί δουλεύω εδώ, και αύριο φύγω και ρίξω μαύρη πέτρα πίσω μου, θα έχω ελληνικό ΑΦΜ μέχρι να πεθάνω. Άρα, μηδέν από μηδέν, μηδέν.

3. Να ψηφίζουν όσοι έχουν περιουσία ή εισοδήματα στην Ελλάδα.

Ασχολίαστο. Από τη Γαλλική Επανάσταση έχουν περάσει 230 χρόνια. Μην ξαναλέμε τώρα για την καθολική ψήφο. Άλλωστε, μπορεί να έχω κληρονομήσει εξ αδιαιρέτου με άλλα 10 ξαδέρφια ένα σπιτάκι στο χωριό από την προγιαγιά μου και να μην έχω πατήσει ποτέ στην Ελλάδα. Ή, αντίθετα, να μην έχω τίποτα απολύτως – άλλωστε αυτός ήταν ο λόγος που αναγκάστηκα εξαρχής να φύγω – και να έχω τελειώσει ελληνικό σχολείο, να έχω σπουδάσει εδώ, να ζει εδώ η οικογένεια και όλος ο κοινωνικός μου κύκλος και να έφυγα πριν 6 μήνες γιατί δεν έβρισκα δουλειά. Ποιος έχει δεσμούς με τη χώρα και ποιος όχι;

4. Να ψηφίζουν όσοι δεν έχουν συμπληρώσει ένα ανώτατο χρονικό όριο απουσίας από τη χώρα.

Η αλήθεια είναι ότι αυτή είναι, πράγματι μια σοβαρή και εύλογη πρόταση. Υπάρχει και σε άλλες χώρες διεθνώς – και μάλιστα σε πολλές, όποιος απουσιάζει πολλά χρόνια από τη χώρα, δεν χάνει απλώς το δικαίωμα της εξ αποστάσεως ψήφου, αλλά χάνει συνολικά το εκλογικό του δικαίωμα, ακόμα δηλ. κι αν ταξιδέψει στη χώρα, δεν μπορεί να ψηφίσει. 

Θα μπορούσε, ας πούμε, εύλογα κάποιος να πει ότι όποιος έφυγε εντός της τελευταίας 10ετίας, έχει ακόμα ενεργούς δεσμούς με τη χώρα, άρα πρέπει να διευκολύνεται να συμμετέχει.

Μόνο που και αυτή η λύση – εκτός του συνταγματικού ερωτήματος – εγείρει σημαντικά τεχνικά ερωτήματα που θα πρέπει να συζητηθούν, για να μην καταστρατηγηθεί κατά την εφαρμογή της. Πώς θα αποδεικνύεται ότι κάποιος έχει λιγότερο από 10 χρόνια που έφυγε από τη χώρα; Με μια απλή δήλωση διεύθυνσης κατοικίας; 

Μα είναι τόσο ανοργάνωτο το ελληνικό δημόσιο, που λίγο-πολύ όλοι έχουν μια διεύθυνση κατοικίας δηλωμένη κάπου, ακόμα κι αν αυτή δεν ίσχυε ποτέ ή έχει πάψει να ισχύει προ πολλού. Αν λοιπόν ξεπεραστεί με κάποιον τρόπο το συνταγματικό πρόβλημα, θέλει συζήτηση επί των προϋποθέσεων και του τρόπου απόδειξής τους. (Κάποιοι το ψάξαμε, μη νομίζετε…)

➡️ Η δεύτερη λύση να αντιμετωπιστεί το θέμα της ύπαρξης μεγάλου αριθμού Ελλήνων του εξωτερικού, είναι να περιοριστεί η επίδραση της ψήφου εξ αποστάσεως. Θα διευκολύνονται δηλαδή όλοι οι Έλληνες πολίτες να ψηφίζουν από εκεί που ζουν και οι ψήφοι τους θα μετρούν για την ανάδειξη ενός ορισμένου αριθμού βουλευτών αποδήμων.

➡️ Αυτή η λύση αποτελεί κοινή πρακτική όλων των χωρών με μεγάλο αριθμό απόδημων, όπως η Ελλάδα (βλ. Ιταλία, Πορτογαλία, Γαλλία) και προτείνεται ως «βέλτιστη πρακτική» στις περιπτώσεις αυτές από τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης. Δεν ανακαλύπτουμε σε όλα την Αμερική, δεν είμαστε ανάδελφο έθνος, οι άλλοι δεν είναι κουτόφραγκοι και δεν ανήκομεν εις την Δύσιν a la carte.

➡️ Επίσης, δεν θα είναι η μόνη περίπτωση που η ψήφος όλων δεν θα έχει την ίδια βαρύτητα. Το ίδιο ισχύει με την κατανομή των εδρών των περιφερειών (λόγω της τεράστιας απόστασης μεταξύ μονοεδρικών και των μεγα-περιφερειών όπως η Β’ Αθήνας), με το «μπόνους» των 50 εδρών, με το όριο 3% για την είσοδο ενός κόμματος στη Βουλή. Πρόκειται για περιπτώσεις που το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο θεωρεί «θεμιτούς περιορισμούς της αρχής της ισοδυναμίας της ψήφου», δηλ. μία μικρή απόκλιση από την ισοδυναμία, που γίνεται ανεκτή γιατί υπάρχει συγκεκριμένη δικαιολογητική βάση, συναφής με τους σκοπούς του Συντάγματος.

➡️ Ως προς τη διαδικασία. Ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση πήρε για πρώτη φορά την πρωτοβουλία να οργανώσει με θεσμικό τρόπο τη συζήτηση, ώστε να εξεταστούν όλα τα θέματα. Από την πρωτοβουλία αυτή προέκυψε μια πρόταση, με την οποία μπορεί κανείς να συμφωνεί ή να διαφωνεί, συνοδεύεται όμως από αναλυτικό σκεπτικό, στο οποίο καταγράφει όλες τις πιθανές λύσεις και τους λόγους για τους οποίους προκρίνει μία λύση έναντι των άλλων. 

Η πρόταση αυτή προέκυψε μέσα από μια επιστημονική επιτροπή και δόθηκε στον Υπουργό Εσωτερικών, Αλ. Χαρίτση, περίπου ένα μήνα πριν τις ευρωεκλογές. Και η κυβέρνηση είχε την αυτονόητη θεσμική και δημοκρατική ευαισθησία να μην τη φέρει άρον-άρον στη Βουλή, αλλά να περιμένει να ολοκληρωθούν οι εκλογικές διαδικασίες, ώστε να μην αιφνιδιαστεί καμία πολιτική δύναμη. Μετά λοιπόν τις εκλογές, ο ΣΥΡΙΖΑ – από τη θέση της αντιπολίτευσης πια – υιοθετεί την πρόταση αυτής της Επιτροπής και την καταθέτει προς συζήτηση.

➡️ Τι λέει η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ; Τρία πράγματα.

1. Θα ψηφίζουν ΟΛΟΙ οι Έλληνες πολίτες (δηλ. για πολλοστή φορά, όσοι έχουν ελληνική ιθαγένεια, όχι ελληνική καταγωγή) που ζουν στο εξωτερικό, χωρίς κανέναν περιορισμό (του οποίου η συνταγματικότητα θα ήταν, εξάλλου, αμφίβολη).

2. Θα ψηφίζουν προσερχόμενοι στα ειδικά εκλογικά τμήματα, που θα στήνονται στις έδρες των πρεσβειών και των προξενείων, αλλά και οπουδήποτε αλλού υπάρχει επαρκής αριθμός εκλογέων (για να μην παραβιάζεται η μυστικότητα της ψήφου), ώστε να μην αναγκάζονται οι απόδημοι να κάνουν μεγάλα ταξίδια προς την έδρα του προξενείου.

3. Οι ψήφοι των εκλογέων του εξωτερικού θα μετρούν για την ανάδειξη 3 έως 12 βουλευτών «εξωτερικού». Οι έδρες θα είναι 3, εφ’ όσον όσοι είναι γραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού είναι ως 180.000, και θα αυξάνονται κατά μία για κάθε επιπλέον 60.000 εγγεγραμμένους, με ανώτατο όριο τις 12.

➡️ Εν κατακλείδι. Το θέμα έχει άπειρες πολιτικές, συνταγματικές και τεχνικές παραμέτρους (δεν έγραψα ούτε τις μισές στο «σεντόνι» που προηγήθηκε). Κι επειδή, ως γνωστόν ο «διάβολος» κρύβεται στις λεπτομέρειες, ειδικά σε σύνθετα θέματα που αφορούν κάτι τόσο σημαντικό όσο η έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας, οι συναινέσεις και οι διαφωνίες, καθώς και οι «τρύπες» που ενδεχομένως να τινάξουν την όποια πρόταση στον αέρα λόγω είτε αντισυνταγματικότητας είτε ανυπέρβλητων τεχνικών δυσκολιών, θα φανούν όταν η κυβέρνηση φέρει μια πρόταση συγκεκριμένη και επεξεργασμένη σε επίπεδο αντίστοιχο με αυτή του ΣΥΡΙΖΑ. Οπότε ας μην προτρέχουμε λέω καλύτερα...

(Εντάξει, είχα και καλύτερα πράγματα να κάνω Κυριακή πρωί. Αλλά πόσα να αντέξει να διαβάσει κανείς...).