Αφελώς, κατά τη γνώμη μου, λογίζεται η νίκη ως προσωπική αρχηγική επιτυχία του Κυριάκου Μητσοτάκη. Δεν πρόκειται καν για επιτυχία του επικοινωνιακού επιτελείου της Ν.Δ.

https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/203868_i-nea-dimokratia-stin-kybernisi

Κύρκος Δοξιάδης*

Με μοναδική εξαίρεση τις εκλογές του 2000, που κρίθηκαν με οριακή διαφορά, το κόμμα της Δεξιάς στην Ελλάδα, τουλάχιστον από τη Μεταπολίτευση κι έπειτα, άλλαζε αρχηγό έπειτα από κάθε εκλογική του ήττα. 

Νομίζω πως τούτο αποτελεί ένδειξη ενός κεντρικού χαρακτηριστικού της πολιτικής εκπροσώπησης των κυρίαρχων ελληνικών ταξικών δυνάμεων. 

Κάτι που ίσως αποκρύπτεται από τα πρώτα της βήματα, από το γεγονός δηλαδή ότι μέχρι το 1980 ήταν λίγο-πολύ ταυτισμένη με τον ιδρυτή της Κωνσταντίνο Καραμανλή, είναι ότι η Νέα Δημοκρατία αποτελεί το λιγότερο αρχηγοκεντρικό κόμμα της ελληνικής πολιτικής σκηνής.

Τούτο το χαρακτηριστικό βέβαια, στην προκειμένη περίπτωση τουλάχιστον, ουδεμία σχέση έχει με δημοκρατικότητα. 

Δηλοί απλώς τη βαθύτατη ταξικότητα του εν λόγω κόμματος. 

Η άρχουσα τάξη στην Ελλάδα θέλει έναν καλό μάνατζερ. 

Οποιος δεν κάνει καλά τη δουλειά του, δηλαδή όποιος χάνει εκλογές, φεύγει.

 Για να μπορεί ένα κόμμα να είναι αρχηγοκεντρικό, δύο περιπτώσεις υπάρχουν. 

Είτε να διατηρεί μια σχετική αυτονομία από μεμονωμένες ταξικές δυνάμεις, όπως στις περιπτώσεις του λεγόμενου «βοναπαρτισμού», 

είτε ο ίδιος ο ηγέτης του να έχει μια απ’ ευθείας ισχυρή και προνομιακή διασύνδεση με κάποια ή κάποιες κοινωνικές τάξεις – όπως στις διάφορες περιπτώσεις ιδιαιτέρως λαοφιλών αριστερών ηγετών (Λένιν, Κάστρο) ή στην περίπτωση του Ντε Γκολ στη μεταπολεμική Γαλλία.

Υπ’ αυτή την έννοια, η Ν.Δ. δεν υπήρξε αρχηγοκεντρικό κόμμα ούτε στο ζενίθ της δημοτικότητας του Κωνσταντίνου Καραμανλή. 

Οπως φάνηκε από τις αλλαγές που συνέβησαν αμέσως μετά την πρώτη ήττα της από το ΠΑΣΟΚ το 1981, η Ν.Δ. ήταν πρώτα και κύρια ένας ταξικός κομματικός μηχανισμός. 

Και τούτο ίσχυε τόσο στο οργανωτικό επίπεδο των σχέσεων με τις μάζες των ψηφοφόρων –αξιοζήλευτη στην αποτελεσματικότητά της λειτουργία του πελατειακού συστήματος- όσο και στο ιδεολογικό – ανοχή απέναντι στον «ευρωπαϊκό προσανατολισμό» του Κ. Καραμανλή ταυτόχρονα με την επιβίωση και αναβίωση της ακροδεξιάς ιδεολογίας που γεφύρωνε με τον σκληρό αντικομμουνισμό της μετεμφυλιακής περιόδου.

Υπό αυτό το πρίσμα θα πρέπει να ιδωθεί η πρόσφατη εκλογική νίκη της Ν.Δ. 

Αφελώς, κατά τη γνώμη μου, λογίζεται η νίκη ως προσωπική αρχηγική επιτυχία του Κυριάκου Μητσοτάκη.

 Δεν πρόκειται καν για επιτυχία του επικοινωνιακού επιτελείου της Ν.Δ.. 

Το εκλογικό αποτέλεσμα της 7ης Ιουλίου είναι πρώτα και κύρια συνέπεια μιας ισχυρής και αποτελεσματικής ανασύνταξης και ανασυσπείρωσης των κυρίαρχων ταξικών δυνάμεων γύρω από τον κομματικό μηχανισμό που ανέκαθεν τις εκπροσωπούσε μεταδικτατορικά, αν και όχι πάντα με τον ίδιο βαθμό συσπείρωσης. 

Ας δούμε όμως το ζήτημα λιγάκι πιο αναλυτικά.

Κατά την περίοδο από το τέλος του εμφυλίου πολέμου μέχρι τη δικτατορία, οι κρατικοί μηχανισμοί στους οποίους κυρίως στηρίζονταν οι κυρίαρχες και πιο συντηρητικές δυνάμεις του αστικού καθεστώτος ήταν ο στρατός και το Παλάτι. 

Τα αστικά κόμματα έπαιζαν δευτερεύοντα ρόλο, και ο κομματικός φορέας που κυρίως εκπροσωπούσε τις εν λόγω δυνάμεις ήταν μάλλον απροσδιόριστος. 

Για παράδειγμα, τα κρίσιμα δύο τελευταία χρόνια πριν από τη δικτατορία, οι αποστάτες της Ενωσης Κέντρου εκπροσώπησαν πιο αποτελεσματικά από την ΕΡΕ τα συμφέροντα των καθεστωτικών δυνάμεων.

Ο «εκσυγχρονισμός», που επήλθε μετά τη δικτατορία, όσον αφορά την πολιτική στήριξη των κυρίαρχων αστικών δυνάμεων συνίστατο στην αντικατάσταση του Στρατού και του Παλατιού (το δεύτερο άλλωστε είχε πλέον καταργηθεί) από έναν ισχυρό κομματικό φορέα, τη Ν.Δ., που σταθερά και με συνέπεια εξυπηρετούσε τα συμφέροντα του ελληνικού καπιταλιστικού καθεστώτος λαμβάνοντας υπ’ όψη το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.

 Ο έτερος πόλος του μεταδικτατορικού διπολισμού, το ΠΑΣΟΚ, συνέβαλε βεβαίως και αυτός στον εν λόγω «εκσυγχρονισμό», αλλά ως ελληνική εκδοχή της σοσιαλδημοκρατίας – με όλες τις ιδεολογικές αντιφάσεις και ταξικές ανακολουθίες της, τόσο ως «ελληνική εκδοχή» όσο και ως «σοσιαλδημοκρατία».

Ο ιστορικά προσδιορισμένος ταξικός χαρακτήρας της Ν.Δ. εξηγεί δύο πράγματα. 

Πρώτον, ότι σε συγκυρίες κρίσης και επαπειλούμενης αμφισβήτησης του ελληνικού καπιταλιστικού καθεστώτος, αργά ή γρήγορα επέρχεται η μέγιστη δυνατή συνάθροιση όλων των καθεστωτικών δυνάμεων προς υπεράσπιση και ενίσχυση του συγκεκριμένου κόμματος από όλους ανεξαιρέτως τους φορείς του συστήματος: 

ΜΜΕ, διοίκηση, δικαστικό σώμα, Εκκλησία, συντηρητική διανόηση, καθεστωτικές συνδικαλιστικές παρατάξεις, ακόμη και από τμήματα και προσωπικότητες της ούτως ή άλλως ευρισκόμενης σε υπαρξιακή κρίση ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας (ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝ.ΑΛΛ.). 

Και δεύτερον, ότι ο βαθιά αντιδημοκρατικός και ανηλεώς αντιαριστερός ιδεολογικός προσανατολισμός των φορέων που η Ν.Δ., μετά τη δικτατορία, κλήθηκε να αντικαταστήσει στη θέση του κεντρικού κρατικού μηχανισμού στον οποίο στηριζόταν το σύστημα –Παλάτι, Στρατός-, στη σημερινή συγκυρία, καθίσταται ολοένα και πιο εμφανής στο ίδιο αυτό κόμμα και στις πρακτικές του.

*καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών