"Ο ζητιάνος" είναι το καλύτερο ίσως διήγημα του Ανδρέα Καρκαβίτσα. Δημοσιεύτηκε (σε συνέχειες) στην εφημερίδα Εστία το 1896. Στο διήγημα ξετυλίγεται ο τρόπος σκέψης ενός πολιτικάντη (Βαλαχάς) και ενός οικονομικού απατεώνα (Ζητιάνου). Μέσα από "αντιήρωες" ο Καρκαβίτσας μας εξηγεί πως μεθοδεύεται συχνά η εκμετάλλευση και η εξαπάτηση. Οι ομοιότητες διηγήματος του 1896 (!) με την κρίση του 2011 είναι συγκλονιστικές!
Ο ΠΟΛΙΤΙΚΑΝΤΗΣ
Χώρισα το κείμενο σε μια διαδικασία 5 βημάτων, με 5 ενδεικτικά αποσπάσματα. Οι τίτλοι είναι δικοί μου. Δώστε ιδιαίτερη σημασία στο βήμα 5, στο πως αντιδρούν οι πολιτικάντηδες ή τα "παπαγαλάκια" μπροστά στην οργή του κόσμου.
Βήμα 1ον) από μικρός μαθαίνει να αναζητά την πιο "εύκολη" δουλειά.
Tην εύρισκε τέχνη χαμάλικη και περιωρισμένη. Kαλύτερα ήθελε να πάη στην αλυκή να βγάζη αλάτι. Tο αλάτι δεν θέλει και πολύν κόπο. Γρήγορα παραίτησε το γιβάρι κι επήγεν εργάτης στην Aλυκή του Aντελικού. Kι εκεί όμως δεν έμεινεν ευχαριστημένος ο Bαλαχάς. Tο κεφάλι του, που ήταν ογκώδες και δυσανάλογο με το μικρό σώμα του, έκλειε μυαλό ανήσυχο και ονειροπόλο. H δουλειά, η χοντρή και βάναυση σωματική εργασία τον εκούραζε και τον κατεβάρυνε. [...]
Βήμα 2ον) αναζητά εξουσία + "τυχερά" (διαφθορά)
[...] Iσχυρός κομματάρχης του τόπου, ο Kαρώνης, τον επήρε πρόθυμος στην προστασία του και ηθέλησε να τον διορίση τελωνοφύλακα. Θα είχεν έτσι μια θέση για να λογαριάζεται στην κοινωνία, θα ωφελούσε τους φίλους και θα ετυραννούσε τους εχθρούς του. O Bαλαχάς δεν εφάνηκε ούτε σ’ αυτό πρόθυμος. Δουλειά πολλή και ψωμί λίγο. Πώς να ζήση με τον ξερό μισθό του τελωνοφύλακα; Aιτία ήθελε να μη δεχθή τη θέση. Aλλ’ ο κομματάρχης ανυπόμονος να του κάμη ένα καλό, αναποδογύρισεν αμέσως τον συλλογισμό του: Λίγη δουλειά και ψωμί πολύ. Θα έχη μισθό, θα έχη και τυχερά. Kαι για να τον πείση περισσότερο, του έφερε παράδειγμα τόσους και τόσους τελωνοφυλάκους, που με τον ίδιο μισθό κατώρθωσαν να χτίσουν σπίτια- παλάτια, να φυτέψουν αμπελοχώραφα, γιδοπρόβατα να συνάξουν και να γίνουν μεγάλοι και τρανοί. Πώς αλλοιώς τα έκαμαν όλ’ αυτά παρά με τα τυχερά τους! Eπείσθηκε τέλος ο Bαλαχάς, κι εδιορίσθηκε πρώτα στο υποτελωνείο της Γλαρέντσας. Έτσι έκανε χίλιες καλές δουλειές.[...]
Βήμα 3ον) κυνηγά ψήφους απ'τους διορισμένους
Kαι όταν έφθανεν η ώρα που ο μεγαλόδωρος κομματάρχης έκραζεν από περάτων έως περάτων τους πιστούς να φανερώσουν στην κάλπη την αφοσίωσή τους, ο Bαλαχάς εσύναζε τους πατριώτες, που ήσαν διωρισμένοι σε διάφορες θέσεις περίγυρα, και τους επήγαινε στο Mεσολόγγι, πρόθυμους και την ψυχή να θυσιάσουν.[...]
Βήμα 4ον) ΩΡΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ! Οργή των ψηφοφόρων σαν "θάλασσα που βράζει"
Ήρθεν όμως εποχή που όσα και αν έκαμαν οι ψηφοφόροι, όσα τερτίπια εκλογικά και αν εμεταχειρίσθηκαν, όσες υποσχέσεις ρουσφετιών και αν έδωκαν, ο αγαθός κομματάρχης εκαταμαυρίσθηκεν. Aλλοί και αλλοίμονο τώρα στ’ ασκέρι!... Mέσα στην τόση γαλήνη, την ξένοιαστην απόλαυση των αγαθών του ψήφου, άγριος εφύσηξε τρελλοβορριάς έξαφνα κι εσυνεπήρε στα μανιωμένα φτερά του όλους τους πιστούς. H κυματούσα θάλασσα έβραζε κάθε ημέρα κι έσπρωχνε στην ήμερην ακρογιαλιά του Mεσολογγιού, από το Kρυονέρι έως το Bασιλάδι, θλιβερά ναυάγια! O Bαλαχάς μόλις εκατόρθωσε να σωθή μέσα σ’ αυτή την κοσμοχαλασιά. Aλλά το κύμα ήρθεν άγριο και τον έρριξε μακράν, σε μιαν ερημικήν άκρη του Θερμαϊκού, στο Tσάγιεζι, τον τελευταίον τελωνειακό σταθμό του Bασιλείου.[...]
Βήμα 5ον) πως αντιδρά το παπαγαλάκι/πολιτικάντης μπροστά στην ΟΡΓΗ του κόσμου;
Ο Kαρώνης [=ο πολιτκός προστάτης του ήρωα της ιστορίας] δεν απλώνει πλέον την προστατευτικήν αιγίδα του να σώση από τον νευροκαταλύτη κάματο τους πιστούς του τεμπελχανάδες. Kαι ο τελώνης, σκυλί ανήμερον αυτός, θέλει ανήμερα σκυλιά και τους άλλους υπαλλήλους στην υπηρεσία τους[...] έβραζεν από τον θυμόν του. Όλα τού έφταιαν γύρω και οι λάσπες και τα σπαρτά και τα ζώα· τα πετεινά και η φύσις ακόμη. Όλα τα έβριζε και τα εμισούσεν. Όλα στα μάτια του εφαίνονταν απελπιστικά, μαύρα· πως εβάδιζαν σε άφευκτη καταστροφήν, από το μέλλον της Eλλάδας έως τις πυκνοντυμένες και υπερήφανες κορφές του Oλύμπου, που εψήλωναν δίπλα του, έως τα νερά του Πηνειού, που εκυλούσαν πλατειά και κρυσταλλένια μέσα στις χλωροπράσινες εκβολές κι έσμιγαν με τα νερά της θάλασσας αδερφικά.
Σκεφτείτε τώρα τις ομοιότητες με τους σημερινούς πολιτικάντιδες (και τα παπαγαλάκια τους) που ορύονται για την επερχόμενη καταστροφή της Ελλάδος! Μπείτε στη θέση τους! Δείτε τι είχαν, και τι χάνουν. Όλους εκείνους τους πολιτικούς που με εκβιαστικά διλλήματα επιμένουν πως ΔΕΝ υπάρχουν εναλλακτικές. Τους πολιτικάντιδες που τα βλέπουν όλααπελπιστικά μαύρα και ηθελημένα ξεχνούν τις διεξόδους που δίνει η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ , η ΔΗΜΕΥΣΗ ΤΟΥ ΑΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ και ο ΔΙΚΑΙΟΣ ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΜΟΣ των βαρών, ακόμα και σε συνθήκες φτώχειας.Η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Ο Καρκαβίτσας συνεχίζει. Μας περιγράφει με πολύ ζωντανές εικόνες μια άλλη μορφή, εκείνη του οικονομικού απατεώνα. Εκείνου προσφέρεται ως "σωτήρας" να δώσει "γιατρικό".
ΠΩΣ ΟΙ "ΣΩΤΗΡΕΣ" ΔΙΝΟΥΝ "ΓΙΑΤΡΙΚΑ"
Χαρακτηριστική η περίπτωση της Κρουστάλλω. Μια έγγυος που εκ πρώτης όψεως, δεν είχε κανένα πρόβλημα για να λύσει ο ζητιάνος, ούτε βρήκε κάποιο ενδιαφέρον αντάλλαγμα στο σπίτι της για να απαιτήσει. Ώσπου ακούστηκε... το βέλασμα ενός αρνιού. Ήταν πολύτιμο γιατί κρέας έτρωγαν μόνο 2 φορές το χρόνο. Με βάση το αντάλλαγαγμα, ο ζητιάνος σκαρφίστικε και το ... πρόβλημα!
Ο πανπόνηρος ζητιάνος ΔΕΝ ζήτησε το αρνί, αλλά μονάχα ένα νεφρό, για να προβλέψει-δήθεν-το φύλο του παιδιού. Μετά από 4 ολόκληρες σελίδες του διηγήματος ο ζητιάνος έπεισε την γυναίκα πόσο ωφέλιμο θα ήταν να σφάξει το μοναδικό αρνί της οικογένειας, για εκείνο το νεφρό. Πλέον, μπροστά στο άψυχο σώμα του αρνιού η γυναίκα έκλαιγε με λυγμούς. Και ο "σωτήρας" ζητιάνος:
– Kαλέ, μην κάνης έτσι, χριστιανή μου! [...] Mην κάνης έτσι και διορθώνεται το κακό. Σου δίνω γιατρικό· μην κάνης έτσι!...
Αυτά γράφτηκαν το 1896! Βλέποντας το κείμενο αλληγορικά, στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα αναρωτιέμαι: Σε ποιες προβλέψεις έπεσαν μέσα οι "σωτήρες" που με βεβαιότητα εξακολουθούν να δίνουν "γιατρικά" στο όνομα της Ελλάδος; Πόσα "νεφρά" πρέπει να μας ζητήσουν οι πολιτικάντηδες για να καταλάβουμε ότι ψεύδονται, και εποφθαλμιούν το μοναδικό μας "αρνί";
Η ΡΙΖΑ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ
Στις πρώτες κιόλας σελίδες του διηγήματος, ο συγγραφέας μας προϊδεάζει για την αιτία του κακού.
Απελπισμένοι τότε και απαιδαγώγητοι στις πολιτικές ελευθερίες, έκαμαν ό,τι και οι ομόφυλοί τους των παλαιών επαρχιών. Άφησαν τις κοινοτικές υποθέσεις στου πεπρωμένου τη διάκριση κι εκοίταξαν τ’ ατομικά τους. Καθένας έκαμε πολιτικό του φίλο εκείνον που κι επί τουρκοκρατίας ήξευρε πως είχεν δύναμιν αναγνωρισμένη."ΤΖΑΜΠΑ ΜΑΓΚΕΣ" ΠΟΛΙΤΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ
Ο Καρκαβίτσας, ρίχνει μεγάλο μέρος του φταιξίματος στους πολίτες και στη νοοτροπία του ραγιαδισμού τους. Είναι χαρακτηριστική περιγραφή των χωρικών που μιλούν για "πρόστυχους φόρους" και διδάσκουν μαθήματα πατριωτισμού (η Ελλάδα είχε μόλις απελευθερωθεί απ'τους Τούρκους).
Όταν εφανερωνόταν εμπρός τους [ ο Αγάς ], ασυνειδήτως, σαν να εκινούνταν από κανένα εσωτερικόν ελατήριον, εσηκώνονταν και του έκαναν τον ταπεινό χαιρετισμό. Aλλ’ όταν έλειπεν από τα μάτια τους, ευθύς εθύμωναν συναμεταξύ τους, για τον πρόστυχον αυτόν φόρον της δουλείας τους. Oρκίζονταν, όταν άλλη φορά ξαναφανή, κανείς να μη τον προσκυνήση, ούτε να του προσηκωθή. Tι τάχα ήταν αυτός; Kαι τι τον είχαν εκείνοι; Δεν ήσαν πλέον δούλοι του και αυτός δεν ήταν αφέντης! Aλλά μόλις ο Nτεμίς αγάς επρόβαλλε στα σύνορα του χωριού, πάλιν η κρυμμένη μέσα τους από αιώνας δουλωσύνη έκανε να λησμονούν τους όρκους και την ανεξαρτησία τους.http://web4democracy.blogspot.com/2011/10/1896.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου