Του Αλέκου Α. Ανδρικάκη andrikakisalekos@gmail.com
Είναι πιθανώς από τι μεγαλύτερες κινητοποιήσεις που έκανε ποτέ ο λαός του Ηρακλείου στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Επί σχεδόν μια εβδομάδα, τις τελευταίες ημέρες του Φλεβάρη του 1979, χιλιάδες Ηρακλειώτες είχαν ζώσει το αρχαιολογικό μουσείο της πόλης, περιφρουρώντας με τον τρόπο αυτό τους αρχαιολογικούς θησαυρούς ώστε να μη μεταφερθούν στην Αμερική, όπως είχε αποφασίσει η τότε κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο φόβος ήταν μήπως τα αρχαία δεν επιστρέψουν ποτέ στην Κρήτη. Και τελικά ο λαός του Ηρακλείου το πέτυχε. Την 1η Μαρτίου ο Κ. Καραμανλής δήλωνε ότι τα αρχαία δεν θα φύγουν, αλλά με μια δήλωση που εξόργισε: "είμαι αηδιασμένος γιατί τα γεγονότα εκθέτουν τη χώρα διεθνώς", είχε πει!
Η εξέγερση των Ηρακλειωτών είχε βέβαια αφορμή το μουσείο, αλλά πολλοί θεωρούν ότι ήταν στην πραγματικότητα η κορύφωση των αντικαραμανλικών διαθέσεων των Κρητικών. Γι αυτό ίσως και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, αν και έκανε πίσω, απάντησε τόσο απαξιωτικά στις κινητοποιήσεις.
Τα γεγονότα πριν από 36 χρόνια ξεκίνησαν με μια συμφωνία της ελληνικής κυβέρνησης με το μουσείο της Νέας Υόρκης για τη μεταφορά ελληνικών αρχαιοτήτων προκειμένου να εκτεθούν την άνοιξη του 1979 σε μεσογειακή έκθεση στην Αμερική.
Η απόφαση αυτή είχε ληφθεί μέσα στο καλοκαίρι του 1978 και είχε γίνει δεκτή αρνητικά από τους φορείς και τις εφημερίδες του Ηρακλείου.
Στις αρχές Φεβρουαρίου παρατηρήθηκε κινητικότητα στο μουσείο, με την άφιξη ειδικών για τη συσκευασία αρχαίων αντικειμένων.
Στις 13 του μήνα ο δήμαρχος Ηρακλείου Μανόλης Καρέλλης συγκάλεσε σύσκεψη των εκπροσώπων των κομμάτων και των φορέων, προκειμένου να οργανωθεί η αντίδραση του ηρακλειώτικου λαού, καθώς εκείνες τις ημέρες υπήρχαν επιπλέον πληροφορίες ότι τόσο από τα Χανιά όσο και από άλλα μέρη της χώρας είχαν μεταφερθεί αρχαία με εντολή του υπουργού Πολιτισμού Δημητρίου Νιάνια.
Η σύσκεψη της 13ης Φεβρουαρίου κατέληξε στην οριστική απόφαση να μην επιτραπεί η εξαγωγή αρχαίων από το αρχαιολογικό μουσείο. Και μάλιστα για να επιβεβαιωθεί ότι αυτό δεν είχε ήδη συμβεί, αποφασίστηκε να γίνει επίσκεψη μιας επιτροπής των φορέων στο χώρο του μουσείου.
Παράλληλα αποφασίστηκε να οργανωθούν διάφορες εκδηλώσεις με φωτογραφικές εκθέσεις των αρχαιοτήτων που φυλάσσονταν στο Ηράκλειο, συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας κλπ, ενώ η σύσκεψη κάλεσε τους Ηρακλειώτες να είναι σε επιφυλακή.
Κι επειδή τότε δεν υπήρχε η σημερινή πληθώρα των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης, αποφασίστηκε να είναι συνεχώς σε ετοιμότητα δύο αυτοκίνητα με μεγάφωνα, προκειμένου να ενημερωθούν οι Ηρακλειώτες σε περίπτωση κινητικότητας στο μουσείο.
Η πρώτη διαδήλωση
Ακολούθησαν και άλλες ανάλογες συναντήσεις, και την Παρασκευή 23 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε η πρώτη μαζική διαδήλωση με συμβολική κατάληψη στο μουσείο, από τους μαθητές του Ηρακλείου.
Ήταν πλέον ζήτημα ωρών η μεταφορά των αρχαίων αντικειμένων, όπως αναφερόταν στην ανακοίνωση της συντονιστικής επιτροπής των φορέων του νομού, καθώς οι αρχαιότητες είχαν ήδη συσκευαστεί για το μεγάλο ταξίδι τους.
Στην επιτροπή επικεφαλής ήταν ο δήμαρχος Ηρακλείου Μανόλης Καρέλλης, και συμμετείχαν ακόμη η δήμαρχος Αρχανών Μαρία Πλουμίδου, εκπρόσωποι των ΝΕ του ΠΑΣΟΚ, της ΕΔΗΚ, του ΚΚΕ, του ΚΚΕ εσωτερικού, της ΕΔΑ και περίπου 20 φορέων.
Φυσικά η κυβερνώσα και τότε ΝΔ απουσίαζε.
Η πρώτη συγκέντρωση των μαθητών έγινε, σταδιακά, μια μεγάλη λαϊκή εξέγερση. Χιλιάδες λαού περνούσαν ή παρέμεναν νύκτα και μέρα στο χώρο τα επόμενα 24ωρα προκειμένου να περιφρουρούν τα αρχαία.
Από την Κυριακή 25 Φεβρουαρίου ουσιαστικά η ευρύτερη περιοχή του μουσείου ήταν υπό τον έλεγχο των διαδηλωτών, ενώ σ’ αυτούς έφταναν πληροφορίες για τη μεταφορά δυνάμεων αστυνομίας και στρατού από την Αθήνα στο αεροδρόμιο και τη ΣΕΑΠ, προκειμένου να επιτεθούν στους χιλιάδες συγκεντρωμένους και να μεταφέρουν εκτός Κρήτης τα αρχαία.
Μαζικές συλλήψεις
Το μεσημέρι της Δευτέρας με εντολή του γενικού επιθεωρητή αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού Γιαλούρη ο εισαγγελέας επισκέφτηκε το μουσείο και διέταξε την διάλυση του πλήθους, διαφορετικά, όπως είπε, αυτή θα γινόταν με δυναμικό τρόπο και η αστυνομία θα προχωρούσε σε συλλήψεις.
Και η μεν διάλυση της συγκέντρωσης ήταν αδύνατη, καθώς κάθε τέτοια προσπάθεια θα αιματοκυλούσε την πόλη, αλλά οι συλλήψεις πράγματι έγιναν. Γύρω στις 4 το απόγευμα ο δήμαρχος Ηρακλείου Μ. Καρέλλης, ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Γιώργος Ματθαιάκης, η γραμματέας Αγγέλα Σμυρνάκη και οι δημοτικοί σύμβουλοι Φαίδωνας Βαρδαβάς, Μανόλης Βρέντζος, Κώστας Καφούσης, Ευριπίδης Κουκιαδάκης, Αλέκος Μακατούνης, Γιώργος Μεσσαριτάκης, Γιώργος Καραντεμοίρης, Γιώργος Μποτζώρης, Στέλιος Ματζαπετάκης, Κυριάκος Σκεπετζής, Γιώργος Τσαγκαράκης, Μιχάλης Φαρσάρης, Γιάννης Σταρίδας και Μανόλης Χανιωτάκης, αλλά και οι δημοσιογράφοι Μάνος Χάρης και Γιώργος Σκαρβελάκης, συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στο αστυνομικό τμήμα. Κατηγορήθηκαν για παραβίαση του νόμου επειδή αν και τους ζητήθηκε να αποχωρήσουν από δημόσιο κτίριο, εκείνοι παρέμειναν! Κρατήθηκαν μέχρι το βράδυ στο τμήμα και στη συνέχεια αφέθηκαν ελεύθεροι.
Η νίκη του Ηρακλείου
Οι μαζικές συλλήψεις προκάλεσαν ακόμη περισσότερο το φιλότιμο των Ηρακλειωτών, και οι συγκεντρωμένοι πλήθυναν. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση, που συνοδεύτηκε και με γενική απεργία και κλείσιμο των καταστημάτων, έγινε σαν σήμερα, την Τετάρτη 28 Φεβρουαρίου 1979, με αίτημα, εκτός από την παραμονή των αρχαιοτήτων, την απομάκρυνση των ΜΑΤ από το Ηράκλειο.
Σε τακτά διαστήματα οι καμπάνες του Αγίου Μηνά και άλλων εκκλησιών χτυπούσαν και καλούσαν το λαό να συγκεντρωθεί στο μουσείο, ενώ συνεχώς έφταναν πληροφορίες για άφιξη νέων δυνάμεων καταστολής από την Αθήνα.
Οι πληροφορίες που έφταναν στη συντονιστική επιτροπή ήταν ότι είχε δοθεί η εντολή να χτυπήσουν οι αστυνομικές δυνάμεις εκείνη την ημέρα. Η συγκέντρωση όμως ενός τεράστιου πλήθους που κυριολεκτικά κατέλαβε το κέντρο της πόλης, απέτρεψε κάθε τέτοια σκέψη.
Τα ΜΑΤ ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκαν, καθώς επικράτησε η λογική, αφού αν γινόταν κάτι τέτοιο απέναντι σε χιλιάδες αποφασισμένους πολίτες, τότε σίγουρα θα υπήρχαν νεκροί.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ανάμεσα στους διαδηλωτές ήταν και μια μεγάλη ομάδα ιερωμένων, με επικεφαλής τον τότε πρωτοσύγκελο της Αρχιεπισκοπής αρχιμανδρίτη Νεκτάριο Παπαδάκη, σημερινό Μητροπολίτη Πέτρας.
Την Πέμπτη 1 Μαρτίου 1 Μαρτίου 1979 ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής επέστρεφε από το εξωτερικό και στο αεροδρόμιο έκανε την προσβλητική για τους Ηρακλειώτες δήλωσή του «είμαι αηδιασμένος», δήλωση η οποία έδειχνε και την ήττα της κυβέρνησής του από ένα λαό συσπειρωμένο και αποφασισμένο.
Την ίδια μέρα ο νομάρχης Σπύρος Τσίρκας με γραπτή ανακοίνωσή του γνωστοποιούσε την απόφαση του πρωθυπουργού να μην συμπεριληφθούν αντικείμενα του μουσείου Ηρακλείου στην έκθεση της Νέας Υόρκης. Προσθέτοντας ότι «διενέξεις ή συμβιβασμοί γύρω από το θέμα αυτό εκθέτουν την χώρα διεθνώς».
Όπως και να έχει το πράγμα, οι Ηρακλειώτες κατάφεραν να μια μεγάλη νίκη απέναντι στον πανίσχυρο ακόμη τότε Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Την ανακοίνωση αυτή διαδέχτηκε ένα μεγάλο λαϊκό πανηγύρι στους δρόμους της πόλης, με μουσικά και χορευτικά συγκροτήματα, ρακή και κρασί!
Πηγές:Αρχεία εφημερίδων, Πατρίς, Μακεδονία, Ριζοσπάστης
Γιώργος Βιδάκης
Φλεβάρης 1979, όλα κυλούσαν ομαλά και ήσυχα έως ότου ένα πρωί, μια τοπική εφημερίδα έχει ένα ρεπορτάζ ότι « η κυβέρνηση Καραμανλή έχει έρθει σε συμφωνία με το μουσείο της Νέας Υόρκης για τη μεταφορά αρχαιοτήτων από το Μουσείο Ηρακλείου προκειμένου να εκτεθούν από το μουσείο της Νέας Υόρκης χωρίς ημερομηνία επιστροφής», στις επόμενες ημέρες η εφημερίδα (που τώρα δεν θυμάμαι ποια ήταν) ,έχει ρεπορτάζ την άφιξη των ειδικών απεσταλμένων από το μουσείο Νέας Υόρκης για την διαλογή και το ειδικό πακετάρισμα των αρχαιοτήτων.
Αυτό υποχρεώνει τον τότε Δήμαρχο Ηρακλείου Μανώλη Καρέλλη να συγκαλέσει τους τοπικούς φορείς για να δουν πως θα αντιδράσουν μιας και η τοπική κοινωνία ήταν αντίθετη προς της επιθυμίες της κυβέρνησης, θυμάμαι τότε τις συζητήσεις με τους συμμαθητές μου ότι δεν πρέπει να επιτρέψουμε αυτό να συμβεί, έτσι αποφασίσαμε να πάμε να διαδηλώσουμε την αντίθεση μας έξω από το μουσείο.
Ξεκινήσαμε ομαδικά μετά το σχολείο και πήγαμε στο μουσείο, όπου εκεί είδαμε καμιά 100 άτομα, όλοι μαθητές από αλλά σχολεία της πόλης, πήγαμε και διαδηλώσαμε όλοι μαζί ότι «Τα αρχαία δεν φεύγουν», ήρθε η αστυνομία, έπεσαν και μερικές « ψιλές», έτσι υποχρεωθήκαμε να διαλυθούμε προσωρινά, διότι εξ αιτίας της αβρότητας της αστυνομίας η αντίδραση γενικεύτηκε, δεν μπορούσε η Ηρακλειώτικη κοινωνία να δεχτεί ότι «η αστυνομία έδειρε τα κοπέλια μας», μέχρι το απόγευμα οι διαδηλωτές γίναμε 500, μοιράσαμε πόστα περιφρούρησης του μουσείου, ολονυκτίς σκοπιές πέριξ του μουσείου και κάπου εκεί ξεκίνησε επίσημα η αντίδραση της πόλης.
Την επομένη ο υπουργός πολιτισμού Δημήτρης Νιάνιας κάνει το μοιραίο λάθος, στέλνει στο Ηράκλειο ΜΑΤ από την Αθήνα με σκοπό να διαλύσει την αντίσταση στο μουσείο Ηρακλείου, ο λαός πεισμώνει και οι 500 γίνονται 1000,το βραδάκι κατά τις 9 θυμάμαι έρχεται η τοπική αστυνομία να επιβάλει την δύναμη της, θυμάμαι όλοι να δίνουμε όρκο ότι δεν θα λυγήσουμε, κάνουμε μια ασπίδα προστασίας σε όλες τις πύλες του μουσείου,, αν θυμάμαι ήταν τρεις, μερικές κοπέλες μας έβαζαν βαζελίνη στα μάτια για τα δακρυγόνα και με νερό μας έβρεχαν τις υποτυπώδες αυτοσχέδιες αντιασφυξιογόνες μάσκες μας, χεχε…
Ήρθε η αστυνομία και αντιμετωπίζει πολύ σθεναρή αντίσταση, σε κάποια στιγμή η αστυνομία έχει περικυκλωθεί και απειλείται λυντσάρισμα αυτής, όπου εκεί πυροσβεστικά επεμβαίνουν κάποιοι τοπικοί άρχοντες και ύστερα από διαβουλεύσεις το πλήθος επιτρέπει στην αστυνομία να αποχωρίσει.
Εμείς πλέαμε σε πελάγη ευτυχίας,, καταφέραμε και διώξαμε την αστυνομία,, με την αυτοπεποίθηση και το ηθικό μας στα ύψη μας βρήκε το ξημέρωμα της τρίτης μέρας όπου η ημέρα κύλησε ομαλά έως το βράδυ όπου είχε αρχίσει να μαζεύεται κόσμος στο μουσείο διότι είχαν έρθει πληροφορίες ότι είχαν καταφθάσει και αύρες των ΜΑΤ από την Αθήνα, η επίθεση των ΜΑΤ πλέον θεωρείτο δεδομένη, όλοι είχαν ετοιμαστεί για την σύγκρουση όπου ξαφνικά ακούστηκε από ένα τηλεβόα «Ετοιμαστείτε, τα ΜΑΤ ξεκίνησαν από το αεροδρόμιο και έρχονται», και όντως τα ΜΑΤ είχαν ξεκινήσει.
Επιτόπου δόθηκε και το σύνθημα κάλεσμα για αντίσταση,
άρχισαν από τις εκκλησίες όλες οι καμπάνες η μια μετά την άλλη να χτυπούν όσο πιο δυνατά μπορούσαν, όλα τα καμπαναριά της πόλης ,λες και ήταν η στιγμή της Ανάστασης βαρούσαν λυσσασμένα, έτσι σε χρόνο ρεκόρ στην πλατεία του μουσείου ήτο το αδιαχώρητο από αποφασισμένους να υπερασπίσουν τα «αρχαία μας», εγώ έτρεχα να ειδοποιήσω τις άλλες δυο πύλες και εκεί, λυπήθηκα τα ΜΑΤ, εκεί είδα να ανοίγουν μπορ μπαγκάζ αυτοκίνητων και να βγαίνει οπλισμός πολεμικός , όπλα χειρός, ντουφέκια αυτόματα, πυροβόλα,, ξιφολόγχες,,, ότι μπορεί κανείς να φανταστεί, τότε είπα: «έρχονται τα ΜΑΤ,, αλλά δεν ξέρουν που πάνε», στο μυαλό μου φωτογραφικά γύρισε στην σφαγή των Γερμανών αλεξιπτωτιστών όπου και αυτοί ήρθαν υπεροπτικά, αλλά δεν ήξεραν που πάνε !!!
Βλέποντας πλέον ότι μεγάλη μερίδα λαού είναι οπλισμένοι και αποφασισμένοι, τρέχει ο Διευθυντής Αστυνομίας και προλαβαίνει τα ΜΑΤ στην οδό Ικάρου, ένα χιλιόμετρο πριν το μουσείο, και εκεί τους υποχρεώνει να σταματήσουν διότι όπως μάθαμε αργότερα από μαρτυρία του τους είπε:
«Προς Θεού σταματήστε, αν κάνετε ότι μπουκάρετε, δεν θα μείνει ούτε ένας από εσάς ζωντανός», τα ΜΑΤ ευτυχώς για αυτούς σταμάτησαν, και ενώ ο λαός φωνάζει και καλούσε τα ΜΑΤ «Νιάνια Μολών Λαβέ ,στείλε και τον στρατό τα αρχαία δεν φεύγουν από εδώ», υποχωρεί η κυβέρνηση μπροστά στο αιματοκύλισμα που θα επακολουθούσε, αποσύρει τα ΜΑΤ και κατόπιν απαίτησης των τοπικών αρχών το ίδιο βράδυ τα επαναφέρει στην Αθήνα, ο Καραμανλής δηλώνει την «αηδία» του για το Ηράκλειο,
και ο λαός του Ηρακλείου πανηγυρίζει, πανηγυρίζει που κατάφερε και έσωσε τα «αρχαία μας», η δε άποψη του Καραμανλή ήταν το ανέκδοτο για αρκετό καιρό.
Έτσι από μια μαζική αντίδραση μιας κοινωνίας, έναντι του κράτους το 79,,ο λαός επέβαλε το δικό του θέλω.
Τώρα, πως μου ήρθε και θυμήθηκα αυτήν την ιστορία, είναι Φλεβάρης κάπου έπεσε το μάτι μου στο ρητό
«Λαός ενωμένος ποτέ νικημένος» και έτσι είναι, μια χούφτα μαθητές παρέσυραν ολόκληρο λαό και όλοι μαζί υπεράσπισαν αυτό που θεώρησαν σωστό, την ΤΙΜΗ ΜΑΣ!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου