Του Slavoj Zizek
Η αστυνομία φυλάει το γλυπτό του ταύρου (ο οποίος συμβολίζει την ανοδικη φάση των χρηματιστηριακών αγορών: bull market), κοντά στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης.
Το γλυπτό αυτό, με μια μπαλαρίνα να χορεύει πάνω του, ήταν το εικονογραφικό θέμα της πρώτης αφίσας του κινήματος Occupy Wall Street .
Η αστυνομία φυλάει το γλυπτό του ταύρου (ο οποίος συμβολίζει την ανοδικη φάση των χρηματιστηριακών αγορών: bull market), κοντά στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης.
Το γλυπτό αυτό, με μια μπαλαρίνα να χορεύει πάνω του, ήταν το εικονογραφικό θέμα της πρώτης αφίσας του κινήματος Occupy Wall Street .
Τι να κάνει κανείς μετά τις καταλήψεις τόσο της Γουόλ Στριτ όσο και αλλού, τις διαδηλώσεις που ξεκίνησαν από μακριά, έφτασαν στο κέντρο και τώρα ενδυναμώνονται και ξετυλίγονται σε όλο τον κόσμο;
Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι διαδηλωτές είναι να ερωτευτούν τους εαυτούς τους.
Στον απόηχο της κατάληψης Wall Street, στο Σαν Φρανσίσκο αυτήν την εβδομάδα, ένας άνδρας κάλεσε το πλήθος να συμμετάσχει με τρόπο τέτοιο, σαν να ήταν χάπενινγκ χίπικου τύπου της δεκαετίας του ’60:
”Μας ρωτούν ποιο είναι το πρόγραμμα μας. Δεν έχουμε πρόγραμμα. Είμαστε εδώ για να περάσουμε καλά.”
Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι διαδηλωτές είναι να ερωτευτούν τους εαυτούς τους.
Στον απόηχο της κατάληψης Wall Street, στο Σαν Φρανσίσκο αυτήν την εβδομάδα, ένας άνδρας κάλεσε το πλήθος να συμμετάσχει με τρόπο τέτοιο, σαν να ήταν χάπενινγκ χίπικου τύπου της δεκαετίας του ’60:
”Μας ρωτούν ποιο είναι το πρόγραμμα μας. Δεν έχουμε πρόγραμμα. Είμαστε εδώ για να περάσουμε καλά.”
Τα καρναβάλια είναι φθηνά-η πραγματική δοκιμασία της αξίας τους είναι το τι απομένει την επόμενη μέρα, πόσο θα αλλάξει η καθημερινή μας ζωή.
Οι διαδηλωτές θα έπρεπε να ερωτευτούν την σκληρή και υπομονετική δουλειά –γιατί αποτελούν την αρχή και όχι το τέλος. Το βασικό τους μήνυμα είναι: το ταμπού έσπασε. Δεν ζούμε στον καλύτερο δυνατό κόσμο. Έχουμε το δικαίωμα ,ή ακόμα και την υποχρέωση, να σκεφτούμε τις εναλλακτικές.
Οι διαδηλωτές θα έπρεπε να ερωτευτούν την σκληρή και υπομονετική δουλειά –γιατί αποτελούν την αρχή και όχι το τέλος. Το βασικό τους μήνυμα είναι: το ταμπού έσπασε. Δεν ζούμε στον καλύτερο δυνατό κόσμο. Έχουμε το δικαίωμα ,ή ακόμα και την υποχρέωση, να σκεφτούμε τις εναλλακτικές.
Ειδομένη μέσα από το τριαδικό σχήμα του Χέγκελ, η αριστερά της δύσης έχει διαγράψει έναν ολοκληρωμένο κύκλο : αφού εγκατέλειψε την λεγόμενη ”ουσιοκρατία της πάλης των τάξεων” για τον πλουραλισμό του αντιρατσισμού, του φεμινισμού και άλλου είδους κινημάτων, ο καπιταλισμός ξαναεμφανίζεται ως ο προσδιορισμός του προβλήματος.
Άρα το πρώτο μάθημα που παίρνουμε από αυτό είναι: δεν πρέπει να κατηγορούμε τους ανθρώπους και τη στάση τους. Το πρόβλημα δεν είναι η διαφθορά και η λαιμαργία, το πρόβλημα είναι το σύστημα που σε σπρώχνει στο να γίνεις διεφθαρμένος. Η λύση δεν είναι “Main Street, not Wall Street” αλλά το να αλλάξει το σύστημα όπου η Main Street δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς την Wall Street.
Άρα το πρώτο μάθημα που παίρνουμε από αυτό είναι: δεν πρέπει να κατηγορούμε τους ανθρώπους και τη στάση τους. Το πρόβλημα δεν είναι η διαφθορά και η λαιμαργία, το πρόβλημα είναι το σύστημα που σε σπρώχνει στο να γίνεις διεφθαρμένος. Η λύση δεν είναι “Main Street, not Wall Street” αλλά το να αλλάξει το σύστημα όπου η Main Street δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς την Wall Street.
Είναι μακρύς ο δρόμος και σύντομα θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις πραγματικά δύσκολες ερωτήσεις-όχι ερωτήσεις για το τι δεν θέλουμε ,αλλά για το τι θέλουμε.
Ποια μορφή κοινωνικής οργάνωσης μπορεί να αντικαταστήσει τον υπάρχοντα καπιταλισμό;
Τι είδους νέοι ηγέτες χρειάζονται;
Ποια όργανα, συμπεριλαμβανομένων και αυτά του ελέγχου και της καταστολής;
Οι εναλλακτικές του 20ου αιώνα απ’ ότι φαίνεται απέτυχαν.
Ποια μορφή κοινωνικής οργάνωσης μπορεί να αντικαταστήσει τον υπάρχοντα καπιταλισμό;
Τι είδους νέοι ηγέτες χρειάζονται;
Ποια όργανα, συμπεριλαμβανομένων και αυτά του ελέγχου και της καταστολής;
Οι εναλλακτικές του 20ου αιώνα απ’ ότι φαίνεται απέτυχαν.
Είναι σίγουρα συναρπαστικό να απολαμβάνει κανείς ”την οριζόντια οργάνωση” των διαμαρτυρόμενων μαζών, με ισοτιμία και αλληλεγγύη, ανοικτού τύπου συζητήσεις και αντιπαραθέσεις, ωστόσο ας έχουμε στο μυαλό μας και αυτό που έγραψε ο GK Chesterton:
”Το να έχεις απλά ένα ανοιχτό μυαλό δεν είναι τίποτα. Το ζητούμενο του να ανοίγεις το μυαλό σου, όπως και το στόμα σου, είναι να το ξανακλείσεις σε κάτι συμπαγές”.
Αυτό ισχύει και στην πολιτική σε περιόδους αβεβαιότητας: Οι ανοιχτού τύπου συζητήσεις και αντιπαραθέσεις θα πρέπει να συγχωνευτούν οχι μόνο σε νέα (κύρια σημαίνοντα) master-signifiers αλλά και σε συμπαγείς απαντήσεις στο παλιό λενινιστικό ερώτημα του ”Τι να κάνουμε”.
”Το να έχεις απλά ένα ανοιχτό μυαλό δεν είναι τίποτα. Το ζητούμενο του να ανοίγεις το μυαλό σου, όπως και το στόμα σου, είναι να το ξανακλείσεις σε κάτι συμπαγές”.
Αυτό ισχύει και στην πολιτική σε περιόδους αβεβαιότητας: Οι ανοιχτού τύπου συζητήσεις και αντιπαραθέσεις θα πρέπει να συγχωνευτούν οχι μόνο σε νέα (κύρια σημαίνοντα) master-signifiers αλλά και σε συμπαγείς απαντήσεις στο παλιό λενινιστικό ερώτημα του ”Τι να κάνουμε”.
Οι άμεσες συντηρητικές επιθέσεις είναι εύκολο να απαντηθούν.
Είναι οι διαδηλώσεις αντιαμερικανικές;
Όταν συντηρητικοί φονταμενταλιστές ισχυρίζονται πως η Αμερική είναι ένα χριστιανικό έθνος, θα έπρεπε κανείς να θυμηθεί τι είναι ο Χριστιανισμός:
το Άγιο Πνεύμα, η ελεύθερη ισότιμη κοινωνία των πιστών ενωμένη από την αγάπη.
Οι διαδηλωτές είναι το Άγιο Πνεύμα, ενώ στην Wall Street οι ειδωλολάτρες λατρεύουν ψεύτικα είδωλα.
Είναι οι διαδηλώσεις αντιαμερικανικές;
Όταν συντηρητικοί φονταμενταλιστές ισχυρίζονται πως η Αμερική είναι ένα χριστιανικό έθνος, θα έπρεπε κανείς να θυμηθεί τι είναι ο Χριστιανισμός:
το Άγιο Πνεύμα, η ελεύθερη ισότιμη κοινωνία των πιστών ενωμένη από την αγάπη.
Οι διαδηλωτές είναι το Άγιο Πνεύμα, ενώ στην Wall Street οι ειδωλολάτρες λατρεύουν ψεύτικα είδωλα.
Είναι οι διαδηλωτές βίαιοι;
Πράγματι, η ίδια η γλώσσα που χρησιμοποιούν, μπορεί να φαίνεται βίαιη (κατάληψη κλπ) αλλά στη πραγματικότητα είναι βίαιοι μόνο υπό την έννοια που ήταν βίαιος ο Mahatma Gandhi.
Είναι βίαιοι γιατί θέλουν να βάλουν ένα τέλος στο πως είναι τα πράγματα-αλλά πως συγκρίνεται η βία αυτή με την βία που απαιτείται για να διατηρηθεί η ομαλή λειτουργία ενός παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού συστήματος;
Πράγματι, η ίδια η γλώσσα που χρησιμοποιούν, μπορεί να φαίνεται βίαιη (κατάληψη κλπ) αλλά στη πραγματικότητα είναι βίαιοι μόνο υπό την έννοια που ήταν βίαιος ο Mahatma Gandhi.
Είναι βίαιοι γιατί θέλουν να βάλουν ένα τέλος στο πως είναι τα πράγματα-αλλά πως συγκρίνεται η βία αυτή με την βία που απαιτείται για να διατηρηθεί η ομαλή λειτουργία ενός παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού συστήματος;
Τους αποκαλούν χαμένους-αλλά οι πραγματικοί χαμένοι δεν είναι αυτοί στη Wall Street, που δέχθηκαν ,μαζικά, τεράστια πακέτα διάσωσης;
Τους αποκαλούν σοσιαλιστές-αλλά στις ΗΠΑ υπάρχει σοσιαλισμός για τους πλούσιους.
Τους κατηγορούν οτι δεν σέβονται την ιδιωτική περιουσία-αλλά οι καιροσκοπικές δραστηριότητες της Wall Street που οδήγησαν στο κραχ του 2008 διέγραψε την πιο δύσκολα κερδημένη ιδιωτική περιουσία, σε τέτοιο βαθμό ,που δεν θα τον έφταναν οι διαδηλωτές ακόμα και αν την βανδαλίζανε μέρα νύχτα –σκεφτείτε απλά τα χιλιάδες σπίτια που κατασχέθηκαν.
Τους αποκαλούν σοσιαλιστές-αλλά στις ΗΠΑ υπάρχει σοσιαλισμός για τους πλούσιους.
Τους κατηγορούν οτι δεν σέβονται την ιδιωτική περιουσία-αλλά οι καιροσκοπικές δραστηριότητες της Wall Street που οδήγησαν στο κραχ του 2008 διέγραψε την πιο δύσκολα κερδημένη ιδιωτική περιουσία, σε τέτοιο βαθμό ,που δεν θα τον έφταναν οι διαδηλωτές ακόμα και αν την βανδαλίζανε μέρα νύχτα –σκεφτείτε απλά τα χιλιάδες σπίτια που κατασχέθηκαν.
Δεν είναι κομμουνιστές ,αν κομμουνισμός είναι το σύστημα που δίκαια κατέρρευσε το 1990-και ας θυμηθούμε πως οι κομμουνιστές που είναι ακόμα στην εξουσία κυβερνούν με τον πιο αδίστακτο καπιταλισμό.
Η επιτυχία του κινέζικου- διευθυνόμενου από κομμουνιστές- καπιταλισμού αποτελεί κακό οιωνό, ότι ο γάμος μεταξύ καπιταλισμού και δημοκρατίας πλησιάζει στο διαζύγιο.
Η μόνη έννοια με την οποία οι διαδηλωτές είναι κομμουνιστές, είναι ότι και οι δύο ενδιαφέρονται για τα κοινά-τα κοινά που αφορούν τη φύση, την γνώση-που απειλούνται από το σύστημα.
Η επιτυχία του κινέζικου- διευθυνόμενου από κομμουνιστές- καπιταλισμού αποτελεί κακό οιωνό, ότι ο γάμος μεταξύ καπιταλισμού και δημοκρατίας πλησιάζει στο διαζύγιο.
Η μόνη έννοια με την οποία οι διαδηλωτές είναι κομμουνιστές, είναι ότι και οι δύο ενδιαφέρονται για τα κοινά-τα κοινά που αφορούν τη φύση, την γνώση-που απειλούνται από το σύστημα.
Απορρίπτονται επειδή θεωρούνται ονειροπόλοι και αφελείς ,αλλά πραγματικά αφελείς είναι αυτοί που νομίζουν πως τα πράγματα μπορούν να συνεχίσουν αέναα όπως είναι, μονάχα με κάποιες διακοσμητικές αλλαγές.
Δεν είναι ονειροπόλοι,
έχουν ξυπνήσει από ένα όνειρο που σταδιακά γίνεται εφιάλτης.
Δεν καταστρέφουν τίποτα,
αλλά αντιδρούν στο τρόπο με τον οποίο το ίδιο το σύστημα καταστρέφει τον εαυτό του.
Όλοι ξέρουμε την κλασική σκηνή των καρτούν: όπου η γάτα φτάνει σ’ ένα βάραθρο και συνεχίζει να περπατάει στον αέρα. Αρχίζει να πέφτει μόνο όταν κοιτάξει κάτω και παρατηρήσει την άβυσσο.
Οι διαδηλωτές αυτό που κάνουν είναι να υπενθυμίζουν σ’ αυτούς στην εξουσία να κοιτάξουν κάτω.
Δεν είναι ονειροπόλοι,
έχουν ξυπνήσει από ένα όνειρο που σταδιακά γίνεται εφιάλτης.
Δεν καταστρέφουν τίποτα,
αλλά αντιδρούν στο τρόπο με τον οποίο το ίδιο το σύστημα καταστρέφει τον εαυτό του.
Όλοι ξέρουμε την κλασική σκηνή των καρτούν: όπου η γάτα φτάνει σ’ ένα βάραθρο και συνεχίζει να περπατάει στον αέρα. Αρχίζει να πέφτει μόνο όταν κοιτάξει κάτω και παρατηρήσει την άβυσσο.
Οι διαδηλωτές αυτό που κάνουν είναι να υπενθυμίζουν σ’ αυτούς στην εξουσία να κοιτάξουν κάτω.
Αυτό είναι το εύκολο κομμάτι.
Οι διαδηλωτές θα πρέπει να προσέχουν όχι μόνο τους εχθρούς αλλά και τους ψεύτικους φίλους που προσποιούνται πως τους υποστηρίζουν, αλλά προσπαθούν σκληρά να διαλύσουν την διαμαρτυρία τους.
Με τον ίδιο τρόπο που παίρνουμε καφέ χωρίς καφείνη, μπύρα χωρίς αλκοόλ, παγωτό χωρίς λιπαρά, αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία θα προσπαθήσουν να μετατρέψουν τις διαδηλώσεις σε μια ακίνδυνη, ηθικολογική χειρονομία.
Οι διαδηλωτές θα πρέπει να προσέχουν όχι μόνο τους εχθρούς αλλά και τους ψεύτικους φίλους που προσποιούνται πως τους υποστηρίζουν, αλλά προσπαθούν σκληρά να διαλύσουν την διαμαρτυρία τους.
Με τον ίδιο τρόπο που παίρνουμε καφέ χωρίς καφείνη, μπύρα χωρίς αλκοόλ, παγωτό χωρίς λιπαρά, αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία θα προσπαθήσουν να μετατρέψουν τις διαδηλώσεις σε μια ακίνδυνη, ηθικολογική χειρονομία.
Στο μποξ ο όρος clinch (σφίγγω) σημαίνει να πιάνεις το κεφάλι του αντιπάλου με τα δυο χέρια ώστε να τον αποτρέψεις ή να μπλοκάρεις γροθιές του. Η αντίδραση του Bill Clinton για τις κινητοποιήσεις της Wall Street αποτελούν μια χαρακτηριστική περίπτωση πολιτικού ”clinching”-οριστικής ρύθμισης.
Ο Clinton θεωρεί πως οι διαμαρτυρίες είναι ”με μέτρο…κάτι θετικό”, αλλά ανησυχεί για το νέφος που επικρατεί γύρω από τον σκοπό τους:
”Πρέπει να είναι συγκεκριμένοι, και όχι να είναι ενάντια σε κάτι γενικά, γιατί αν είσαι ενάντια σε κάτι γενικά κάποιος άλλος θα γεμίσει το κενό που δημιουργείς” αναφέρει.
Ο Clinton προτείνει οι διαμαρτυρόμενοι να υποστηρίξουν το σχέδιο του Obama στον τομέα της εργασίας ,που ισχυρίζεται πως θα δημιουργήσει ”μερικά εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας μέσα στον επόμενο ενάμισι χρόνο”.
Ο Clinton θεωρεί πως οι διαμαρτυρίες είναι ”με μέτρο…κάτι θετικό”, αλλά ανησυχεί για το νέφος που επικρατεί γύρω από τον σκοπό τους:
”Πρέπει να είναι συγκεκριμένοι, και όχι να είναι ενάντια σε κάτι γενικά, γιατί αν είσαι ενάντια σε κάτι γενικά κάποιος άλλος θα γεμίσει το κενό που δημιουργείς” αναφέρει.
Ο Clinton προτείνει οι διαμαρτυρόμενοι να υποστηρίξουν το σχέδιο του Obama στον τομέα της εργασίας ,που ισχυρίζεται πως θα δημιουργήσει ”μερικά εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας μέσα στον επόμενο ενάμισι χρόνο”.
Αυτό στο οποίο θα έπρεπε κάποιος να αντισταθεί σε αυτή τη φάση είναι ακριβώς σ’ αυτήν την τόσο γρήγορη μετάφραση της ενέργειας των διαδηλώσεων σε ένα πλαίσιο συμπαγών, ρεαλιστικών αιτημάτων.
Ναι, οι διαδηλώσεις δημιούργησαν ένα κενό -ένα κενό στο τομέα της κυρίαρχης ιδεολογίας και απαιτείται χρόνος για να γεμίσει αυτό το κενό με το σωστό τρόπο, γιατί είναι ένα κενό που κυοφορεί κάτι, ένα άνοιγμα στο πραγματικά νέο.
Ναι, οι διαδηλώσεις δημιούργησαν ένα κενό -ένα κενό στο τομέα της κυρίαρχης ιδεολογίας και απαιτείται χρόνος για να γεμίσει αυτό το κενό με το σωστό τρόπο, γιατί είναι ένα κενό που κυοφορεί κάτι, ένα άνοιγμα στο πραγματικά νέο.
O λόγος για τον οποίο οι διαδηλωτές βγήκαν στον δρόμο είναι ότι βαρέθηκαν τον κόσμο στον οποίο
το να ανακυκλώνεις τα κουτάκια της κοκα κολα ,
το να δίνεις δυο δολάρια για ελεημοσύνη
ή το να αγοράζεις έναν καπουτσίνο που το 1% πάει στην αντιμετώπιση προβλημάτων που εμφανίζονται παγκόσμια , αρκεί για να νιώσουν ικανοποιημένοι.
Αφού ανέθεταν υπεργολαβικά αλλού την δουλειά και τα μαρτύρια τους, αφού ακόμα ακόμα δινανε με υπεργολαβία τα ραντεβού τους στα γραφεία συνοικεσίων, αντιλήφθηκαν πως για πολύ καιρό, ακόμα και η πολιτική τους δράση είχε δοθεί σε άλλους με υπεργολαβία- και την θέλουν πίσω.
το να ανακυκλώνεις τα κουτάκια της κοκα κολα ,
το να δίνεις δυο δολάρια για ελεημοσύνη
ή το να αγοράζεις έναν καπουτσίνο που το 1% πάει στην αντιμετώπιση προβλημάτων που εμφανίζονται παγκόσμια , αρκεί για να νιώσουν ικανοποιημένοι.
Αφού ανέθεταν υπεργολαβικά αλλού την δουλειά και τα μαρτύρια τους, αφού ακόμα ακόμα δινανε με υπεργολαβία τα ραντεβού τους στα γραφεία συνοικεσίων, αντιλήφθηκαν πως για πολύ καιρό, ακόμα και η πολιτική τους δράση είχε δοθεί σε άλλους με υπεργολαβία- και την θέλουν πίσω.
Η τέχνη της πολιτικής είναι επίσης το να επιμένεις σε ένα συγκεκριμένο αίτημα, το οποίο είναι βαθειά ρεαλιστικό, και χτυπάει στον πυρήνα της κυρίαρχης ιδεολογίας:
δηλαδή αυτό που, ενώ είναι αναγκαίο και νόμιμο, είναι de facto ανέφικτο (η δημόσια υγεία στις ΗΠΑ είναι ένα τέτοιο παράδειγμα).
Ως επακόλουθο των κινητοποιήσεων της Wall Street θα έπρεπε οπωσδήποτε να προτρέψουμε τον κόσμο να έχει τέτοιου τύπου αιτήματα- ταυτόχρονα όμως είναι εξίσου σημαντικό να παραμένουμε διαχωρισμένοι από το πραγματιστικό πεδίο των διαπραγματεύσεων και των πραγματοποιήσιμων αιτημάτων.
δηλαδή αυτό που, ενώ είναι αναγκαίο και νόμιμο, είναι de facto ανέφικτο (η δημόσια υγεία στις ΗΠΑ είναι ένα τέτοιο παράδειγμα).
Ως επακόλουθο των κινητοποιήσεων της Wall Street θα έπρεπε οπωσδήποτε να προτρέψουμε τον κόσμο να έχει τέτοιου τύπου αιτήματα- ταυτόχρονα όμως είναι εξίσου σημαντικό να παραμένουμε διαχωρισμένοι από το πραγματιστικό πεδίο των διαπραγματεύσεων και των πραγματοποιήσιμων αιτημάτων.
Αυτό που θα έπρεπε να έχει κανείς πάντα στο μυαλό του είναι πως οποιαδήποτε αντιπαράθεση εδώ και τώρα είναι αναγκαστικά μια αντιπαράθεση στο έδαφος του εχθρού.
Χρειάζεται χρόνος για να αναπτυχθεί ένα νέο περιεχόμενο.
Όλα όσα λέμε τώρα, μπορούν να μας τα πάρουν-όλα εκτός από τη σιωπή μας.
Αυτή η σιωπή, αυτή η απόρριψη του διαλόγου, όλων των ειδών του ελέγχου, είναι η δική μας “τρομοκρατία“, δυσοίωνη και τρομακτική, όπως θα έπρεπε να είναι.
Χρειάζεται χρόνος για να αναπτυχθεί ένα νέο περιεχόμενο.
Όλα όσα λέμε τώρα, μπορούν να μας τα πάρουν-όλα εκτός από τη σιωπή μας.
Αυτή η σιωπή, αυτή η απόρριψη του διαλόγου, όλων των ειδών του ελέγχου, είναι η δική μας “τρομοκρατία“, δυσοίωνη και τρομακτική, όπως θα έπρεπε να είναι.
ΠΗΓΗ φωτογραφίας: http://enthemata.wordpress.com/2011/10/29/zizek-3/
Σύντομος σύνδεσμος: http://wp.me/pPn6Y-b3p
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου