Ο αρχιεπίσκοπος, το Φετιχιέ τζαμί και το Παπάφειο-Αγγελική Κώττη

 

 http://www.artinews.gr/%CE%BF-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%B5%CF%80%CE%AF%CF%83%CE%BA%CE%BF%CF%80%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%BF-%CF%86%CE%B5%CF%84%CE%B9%CF%87%CE%B9%CE%AD-%CF%84%CE%B6%CE%B1%CE%BC%CE%AF-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CF%80%CE%B1%CF%80%CE%AC%CF%86%CE%B5%CE%B9%CE%BF.html

 Το Φετιχιέ Τζαμί, εκεί, στα ανατολικά της Ρωμαϊκής Αγοράς στην Αθήνα, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της οθωμανικής περιόδου. 

Το κτήριο που βλέπουμε σήμερα, οικοδομήθηκε στα 1668-1670 στο δεύτερο μισό του 17ου αι., ονομαζόταν από τους έλληνες κατοίκους της πόλης Τζαμί του Σταροπάζαρου, λόγω της θέσης του μέσα στο παζάρι των σιτηρών. 
Είχε προηγηθεί άλλο κτίσμα, το 1458, μόλις πέντε χρόνια μετά την άλωση της Πόλης, 
οπότε και ο Μωάμεθ ο Πορθητής επισκέφτηκε την Αθήνα. 
Άλλωστε, φετιχιέ, σημαίνει Πορθητής, ή της Εκπορθήσεως. 

Ακόμη κι έτσι, το υπάρχον αρχιτεκτόνημα, θεωρείται το παλαιότερο  δείγμα του αρχιτεκτονικού τύπου « quatrefoil». 
Ο τύπος αυτός απαντάται σε σπουδαία τεμένη της Κωνσταντινούπολης όπως στο Μπλε Τζαμί και θεωρείται ότι έχει ως πρότυπο τον ναό της Αγίας Σοφίας.

Όπως συχνότατα συμβαίνει με μνημεία, το Φετιχιέ κτίστηκε επάνω σε μια μεσοβυζαντινή τρίκλιτη βασιλική, αφιερωμένη στην Παναγία.
Την πρώτη εκκλησία στην Αθήνα, όπως λέει ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος όμως, δυστυχώς,  θα αναγκαστώ να τον αμφισβητήσω, καθώς σύμφωνα με όσα γνωρίζω έως τώρα, η παλαιότερη γνωστή μας είναι η Βασιλική του Λεωνίδη, στο Ολυμπιείο, που κατασκευάστηκε τον 5ο αιώνα και ακολουθεί η Βασιλική στη Βιβλιοθήκη του Αδριανού,
άλλη από αυτήν του Φετιχιέ Τζαμί, του 6ου αιώνα.
Πάμε παρακάτω.

Ύστερα από την κήρυξη της επανάστασης για την απελευθέρωση από τους Τούρκους,
το Φετιχιέ Τζαμί γνώρισε διάφορες χρήσεις:
στρατιωτική φυλακή του φρουραρχείου της πόλης,
στρατώνας,
ενώ το 1824 λειτούργησε ως σχολείο της αλληλοδιδακτικής μεθόδου.

Στη συνέχεια, πριν το 1890, μετατράπηκε σε αλευραποθήκη, και  στους εξωτερικούς του τοίχους προσκολλήθηκαν οι κλίβανοι του στρατιωτικού αρτοποιείου.
Την τελευταία του χρήση, η οποία ήταν και η περισσότερο μακρόχρονη από τις μεταγενέστερες, διατήρησε έως και το 1935, οπότε και απελευθερώθηκε από τις εξωτερικές προσθήκες.
Τις τελευταίες δεκαετίες, ήταν αποθήκη αρχαιοτήτων.

Χτυπημένο από τους σεισμούς του 1981 και του 1999, το οθωμανικό μνημείο εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ, με σκοπό,  όπως είχε πει τότε η γενική γραμματέας Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη,  να αποκτήσει νέες χρήσεις όταν αποκατασταθεί. Δηλαδή, εκτός από μνημείο του ίδιου του εαυτού του, θα φιλοξενεί μικρές περιοδικές εκθέσεις, καθώς και μικρές εκδηλώσεις.

Οι επισκευές- αναστηλώσεις- συντηρήσεις θα ολοκληρωθούν μέσα στους επόμενους δύο μήνες, οπότε και τελειώνουν τα χρήματα του ΕΣΠΑ.
Τα οποία είναι προϋπολογισμένα για το συγκεκριμένο έργο.
Ούτε 100 ημέρες πριν, λοιπόν, έρχεται ο αρχιεπίσκοπος και ζητά με επιστολή του από τον υπουργό Πολιτισμού Αριστείδη Μπαλτά, ούτε λίγο ούτε πολύ, να αποκαλυφθούν και τα θεμέλια της βασιλικής που βρίσκονται στα υπόγεια.
Και φυσικά, να αναδειχθούν κι αυτά.

Ενδεχομένως δεν θα είχα αντιρρήσεις, αν η Εκκλησία της Ελλάδος είχε επιτρέψει να γίνουν ανασκαφές σε δικούς της ναούς, που έχουν θεμελιωθεί επάνω από αρχαία.

 Π.χ. όλοι γνωρίζουμε πως η Παναγία των Χαλκέων στη Θεσσαλονίκη,
κάθεται μεγαλοπρεπώς επάνω σε αρχαιότητες.
Το ίδιο συμβαίνει με την Αγία Τριάδα, η οποία έχει κτιστεί όχι όπου κι όπου, αλλά στον Κεραμεικό, στην αρχή του Δημοσίου Σήματος με τους τάφους των επιφανών.
 Για να μη πω για τον Άγιο Ελευθέριο ή Παναγία Γοργοεπήκοο, το παρεκκλήσι  της Μητρόπολης, οικοδομημένο κυρίως με σπόλια της αρχαίας Ακρόπολης των Αθηνών.

Φυσικά και δεν το έχει κάνει, ποτέ και σε καμία περίπτωση.
Φυσικά και δεν θα το ζητήσουν οι αρχαιολόγοι, πρώτον γιατί ποιος θα τους ξεμπλέξει από τη φασαρία μετά και δεύτερον επειδή Ιστορία δεν είναι μόνο  εκείνη των αρχαίων χρόνων,  είναι τα πάντα. Επομένως, δεν θα ανασκάψουν ένα μνημείο καλά και σώνει για να δείξουν ένα προγενέστερο κτίσμα στα θεμέλιά του.

Ο αρχιεπίσκοπος όμως προφανώς δεν ανέχεται την αναστήλωση ενός τζαμιού,
έστω και χωρίς τη λατρευτική του χρήση.
 Και ζητά από την πολιτεία αντίδωρο, αυτό ακριβώς το τζαμί να ανασκαφεί,
ώστε να φανεί πως πριν ήταν εκκλησία.
Ενδιαφέρον μνημείο, ούτως ή άλλως.

Πριν όμως δημοσιοποιήσει την επιστολή του ώστε να πιέσει το υπουργείο, που δυστυχώς, αποφεύγει να εκδηλωθεί δημόσια, δεν θα όφειλε να έχει ρωτήσει;
Πόσο σωστό είναι να ανασκολοπίσεις ένα μνημείο μόνο και μόνο επειδή ήταν οθωμανικό;

Μπορεί να γίνει ανάδειξη ή τα ερείπια είναι τόσο κατεστραμμένα ώστε δεν θα φαίνεται τίποτα;
Και, το εξίσου σημαντικό στις  μέρες που ζούμε:
πόσο θα κοστίσει;

Ανάλογες έρευνες, αναδείξεις και συστεγάσεις, δεν πέφτουν κάτω από εκατομμύριο συνήθως.
Αν το έργο του ΕΣΠΑ δεν ολοκληρωθεί, και το μνημείο δεν αποδοθεί προς χρήση,
τότε κάποιος θα πρέπει να επιστρέψει και τα χρήματα αυτά.
Θα το κάνει η Εκκλησία;
Δεν το νομίζω.
Επομένως γιατί θέλει να το επιβάλει
; Επειδή, προφανώς, ο περίφημος χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας δεν έγινε αλλά ούτε και θα γίνει.

Στο περιθώριο αυτής της υπόθεσης, όταν τη συζήτησα δημοσίως, μια φίλη με ρώτησε:
γιατί ο αρχιεπίσκοπος δεν βγάζει καμιά ανακοίνωση για το Παπάφειο, που είναι της αρμοδιότητάς του και ασχολείται με τα αρχαία;
Αυτό, ειλικρινά, πολύ θα ήθελα να το γνωρίζω...