Την ώρα που οι ηγέτες της Δύσης αξιολογούν τους διεθνείς συσχετισμούς και εξετάζουν πιθανά σενάρια επέμβασης στη Συρία, οι αμφιβολίες παραμένουν για το ποιος τελικά υποκίνησε τη χρήση χημικών όπλων στις 21 Αυγούστου.
Είναι δύσκολο να απαντηθεί το ερώτημα εάν οι δυνάμεις του Άσαντ είχαν κάποιο όφελος τη δεδομένη στιγμή από μια τέτοια επιχείρηση και ακόμα πιο δύσκολο εάν οι αντικαθεστωτικοί είναι σε θέση να διεξαγάγουν ανάλογη επίθεση στοχεύοντας την εμπλοκή της Δύσης για την ανατροπή του καθεστώτος.
Σε αυτό το πλαίσιο οι Δυτικοί σύμμαχοι εξετάζουν σοβαρά το ενδεχόμενο στρατιωτικής επέμβασης όντες πεπεισμένοι για την ευθύνη των κυβερνητικών δυνάμεων στη χημική επίθεση της 21ης Αυγούστου. Εντούτοις τις τελευταίες ώρες η ρωσική πρόταση αποκλιμάκωσης της κρίσης, που προβλέπει τον έλεγχο του χημικού οπλοστασίου του καθεστώτος, φαίνεται να κερδίζει υποστηρικτές.
Μπορεί όμως να νομιμοποιηθεί ηθικά μια στρατιωτική επιχείρηση, έστω και αν γίνει για καθαρά ανθρωπιστικούς λόγους; Τα θέματα ηθικής που εγείρονται, όταν κάποιος εξετάζει ζητήματα πολέμου και ειρήνης, είναι σημαντικά και προσεγγίζονται από διάφορες θεωρίες. Η πιο ολοκληρωμένη από αυτές είναι η θεωρία του Δίκαιου Πολέμου.
Το συγκεκριμένο θεωρητικό ρεύμα προκρίνει έξι θεμελιώδεις αρχές, οι οποίες πρέπει να πληρούνται σωρευτικά, ώστε μια στρατιωτική επέμβαση να θεωρείται ηθικά νομιμοποιημένη:
Αρχικά ένα κράτος, για να προχωρήσει σε στρατιωτική επέμβαση, πρέπει να επικαλεστεί μια δίκαιη αιτία. Στην περίπτωση της Συρίας υπάρχει διαπιστωμένη χρήση χημικών όπλων, η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει δίκαιη αιτία για τους Συμμάχους. Παρ' όλ' αυτά, το γεγονός ότι δεν έχει εξακριβωθεί ποια πλευρά προέβη σε αυτή την κίνηση δημιουργεί αμφιβολίες.
Δεύτερον, είναι αναγκαίο μια στρατιωτική επιχείρηση να είναι νομιμοποιημένη. Χρειάζεται, δηλαδή, τη συγκατάθεση μιας νόμιμης αρχής. Στην περίπτωση της Συρίας, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ είναι το αρμόδιο όργανο για να κρίνει τη νομιμότητα της πιθανής επέμβασης. Με δεδομένη τη διαφορετική στάση Ρωσίας και Κίνας, η επιθυμητή -για τις ΗΠΑ- εξασφάλιση της ομόφωνης απόφασης στο Συμβούλιο Ασφαλείας φαίνεται απίθανη. Έτσι κάθε στρατιωτική επέμβαση στερείται νομιμοποίησης.
Το τρίτο κριτήριο προϋποθέτει ότι τα κράτη που επιθυμούν να παρέμβουν στρατιωτικά πρέπει να έχουν εύλογες πιθανότητες επιτυχίας κατά τη διεξαγωγή της επέμβασης. Αν και η συγκεκριμένη αρχή είναι αμφίσημη, οι δυνάμεις της Δύσης φαίνεται να μπορούν να διεξαγάγουν επιτυχώς την περιορισμένης έκτασης στρατιωτική επιχείρηση που έχουν προαναγγείλει, παρά τη μεγάλη συγκέντρωση δυνάμεων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και τον φόβο αντιποίνων.
Επίσης, σε ανάλογες παρεμβάσεις πρέπει να διασφαλίζεται το στοιχείο της αναλογικότητας. Σύμφωνα με αυτό, ο παρεμβαίνων πρέπει να ζυγίσει τα οφέλη και τις συνέπειες μιας τέτοιας ενέργειας και μόνο εάν τα πρώτα υπερτερούν υπάρχει ηθική νομιμοποίηση. Τυχόν επιχείρηση της Δύσης στη Συρία πιθανότατα θα προκαλέσει γενικότερη ανάφλεξη στην περιοχή της Μέσης Ανατολής απειλώντας τη συνοχή του άξονα Συρίας - Ιράν - Χεζμπολά. Υπάρχουν λοιπόν επιφυλάξεις για το εάν τα οφέλη από μια στρατιωτική επέμβαση υπερκαλύπτουν τις συνέπειες.
Η πέμπτη προϋπόθεση είναι η εξάντληση όλων των πολιτικών διαδικασιών, ώστε να μην υπάρχει άλλη επιλογή από τη στρατιωτική επέμβαση. Αντίθετα, στη συριακή κρίση, μετά και τη χρήση χημικών όπλων, δεν έχει αναληφθεί καμία πολιτική πρωτοβουλία εκτόνωσής της.
Τέλος, μια στρατιωτική επέμβαση είναι ηθικά αποδεκτή εάν διεξάγεται για συγκεκριμένη αιτία και όχι επιδιώκοντας την επίτευξη άλλων στόχων. Η επέμβαση κατά του καθεστώτος Άσαντ ενδύθηκε τον ανθρωπιστικό μανδύα, στην πραγματικότητα όμως είναι αποτέλεσμα της δεδηλωμένης επιδίωξης της Δύσης για έλεγχο της Μέσης Ανατολής και πιο συγκεκριμένα για την αποδυνάμωση του σιιτικού τόξου Δαμασκού - Τεχεράνης - Χεζμπολά, που εμποδίζει την προώθηση των συμφερόντων του Ισραήλ.
Συμπερασματικά είναι φανερό ότι η πιθανή στρατιωτική επιχείρηση της Δύσης στη Συρία δεν έχει ηθικά ερείσματα, παρά το γεγονός ότι διαμηνύεται ο ανθρωπιστικός χαρακτήρας της. Μια τέτοια απόφαση όχι μόνο δεν είναι σύμφωνη με τη διεθνή νομιμότητα, αλλά αποτελεί και ηθικό ατόπημα για τα κράτη που πιθανώς θα συμμετάσχουν.
*Ο Κ. Βλαχόπουλος είναι μεταπτυχιακός φοιτητής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων, Πανεπιστήμιο Εδιμβούργου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου