Του Παναγιώτη Μήλα
«Διαδηλώσεις και συγκρούσεις εις Αθήνας.
Πανελλήνιος εξέγερσις δια το έγκλημα.
Ρώσσος, Ούγγρος και Βρεταννός νευροχειρουργοί αναμένονται την πρωΐαν σήμερον εις Θεσσαλονίκην δια να βοηθήσουν τον χαροπαλαίοντα Λαμπράκην.
Κατελήφθη υπό πανικού η «Κυβέρνησις του αίματος».
Τρέμει τας συγκλονιστικάς εντυπώσεις τα οποίας θα έχει εις το εξωτερικόν ο αναμενόμενος θάνατος του θύματος. 30 τραυματίαι εις την πρωτεύουσαν κατά τας διαδηλώσεις διαμαρτυρίας.
Η αστυνομία επετέθη εναντίον φοιτητών έμπροσθεν της πανεπιστημιακής λέσχης, εις το Σύνταγμα και εις άλλα σημεία. Διενεργήθησαν υπέρ τας 300 συλλήψεις.
Απηγορεύθη συγκέντρωσις της ΕΔΑ εις Θεσσαλονίκην».
«Η δημοκρατία της μοτοσυκλέτας»:
Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Μακεδονία» το Σάββατο 25 Μαΐου 1963, με την ορθογραφία της εποχής. Στη φωτογραφία αριστερά η λεζάντα γράφει:
«Ο βουλευτής Λαμπράκης επί της κλίνης επί της οποίας διέρχεται τας τελευταίας του στιγμάς χαροπαλαίων εντός του υπ’ αριθμόν 134 δωματίου του νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ. Παρά τω προσκέφαλον η συσκευή δια της οποίας χορηγείται ανελλιπώς μέσω της τραχειοτομής…».
Στο κέντρο της σελίδας γελοιογραφία - ανυπόγραφη με τον τίτλο:
«Η δημοκρατία της μοτοσυκλέτας».
Δείχνει τους παρακρατικούς να βγαίνουν από το κτήριο που γράφει ΕΡΕ και τον τότε πρωθυπουργό -και μετέπειτα Πρόεδρο της Δημοκρατίας- Κωνσταντίνο Καραμανλή σε ρόλο τροχονόμου να τους δείχνει το δρόμο, ενώ δεξιά η κλασική κότα που «συνόδευε» σε όλες τις γελοιογραφίες του Φωκίωνα Δημητριάδη, τον Κωνσταντίνο Τσάτσο -τότε υπουργό Κοινωνικής Προνοίας και μετέπειτα Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η γελοιογραφία είναι ανυπόγραφη επειδή τότε ο Φωκίωνας Δημητριάδης ήταν ο αποκλειστικός γελοιογράφος στην εφημερίδα «Τα Νέα».
Έχασε τη μάχη:
Μία ημέρα ύστερα από αυτό το πρωτοσέλιδο, στις 26 Μαΐου του 1963,
ο Γρηγόρης Λαμπράκης έχασε τη μάχη ενώ ύστερα από τρεις εβδομάδες, στις 11 Ιουνίου του 1963, «έχασε τη μάχη» και η κυβέρνηση Καραμανλή.
Σημαντικό ρόλο στις αποκαλύψεις έπαιξε η μαχητική έρευνα και αρθρογραφία τριών δημοσιογράφων που είχαν ανέβει στη Θεσσαλονίκη για να καλύψουν το θέμα: Του Γιώργου Ρωμαίου της εφημερίδας «Το Βήμα» (μετέπειτα υπουργού του ΠΑΣΟΚ), του Γιάννη Βούλτεψη της εφημερίδας «Αυγή» και του Γιώργου Μπέρτσου (της τότε μεγάλης σε κυκλοφορία εφημερίδας «Ελευθερία» των Αθηνών).
Αποχαιρετισμός:
Για τη στάση του Βούλτεψη στα γεγονότα της εποχής έγραψε ο συνάδελφος του Δημήτρης Ραυτόπουλος στην «Αυγή» σε έναν αποκαλυπτικό αποχαιρετισμό, το 2010.
«Ο Βούλτεψης ειδικεύτηκε στο ελεύθερο αστυνομικό ρεπορτάζ και γνώρισε από κοντά τον μηχανισμό της αστυνομικής τρομοκρατίας και των παρακρατικών. Το παρακράτος και η αποκάλυψή του. Αυτό ήταν το μεγάλο θέμα του Γιάννη Βούλτεψη και η συμβολή του στην πολιτική ζωή εκείνης της εποχής, όπου η δημοκρατία αγωνιζόταν να υπάρξει.
Η μεγάλη μάχη του, όπου πραγματικά διέπρεψε, ήταν η υπόθεση της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη. Ξέρουμε -και ποτέ δεν αμφισβητήθηκε- ότι χωρίς την καταπληκτική έρευνα του απεσταλμένου της "Αυγής", μαζί με τους συναδέλφους Γιώργο Μπέρτσο της "Ελευθερίας" και Γιώργο Ρωμαίο του "Βήματος", η υπόθεση θα παρουσιαζόταν σαν τροχαίο ατύχημα
ή, το πολύ, ως αυθόρμητη πράξη ανεύθυνων στοιχείων, αντιδιαδηλωτών.
Η πέμπτη φάλαγγα του φον Γιοσμά, γερμανοντυμένου προδότη στην Κατοχή και αρχηγού εθνικοσοσιαλιστικής παρακρατικής συμμορίας, των δημοσιογραφικών φερεφώνων της εθνικοφροσύνης και επίορκων κρατικών λειτουργών
φιλοδοξούσε μάλιστα να το παρουσιάσει ως προβοκάτσια της ΕΔΑ!
Οι δημοσιογράφοι έδρασαν εκείνες τις ημέρες του Μαΐου 1963 ακόμα και σαν ντετέκτιβ, προσήγαγαν ακόμα και μάρτυρες στα ανακριτικά γραφεία. Το "δημοσιογραφικό τρίκυκλο", κατά τη ζωηρή βουλτέψεια έκφραση, πραγματικά ανέτρεψε τη βδελυρή συνωμοσία, που κατά τον πρωταγωνιστή του τρίο, τον Γιάννη Βούλτεψη, ήταν η πρώτη πράξη της "νασερικής" χούντας των συνταγματαρχών, πριν από την κατάληψη της εξουσίας.
Ο δικός μας Βούλτεψης, της "Αυγής", ήταν ο "πλοηγός" στη διασημότερη δημοσιογραφική έρευνα που έγινε ποτέ στην Ελλάδα. "Πλοηγό" τον χαρακτήρισε ο Βασίλης Βασιλικός στα Πορτραίτα του (1976). Το έργο "Ζ" (από το σύνθημα "Ο Λαμπράκης ζει") του Βασιλικού και το φιλμ του Γαβρά με τον Υβ Μοντάν στον ρόλο του Λαμπράκη, που έκανε παγκοσμίως γνωστή την υπόθεση,
γράφτηκε βασικά με στοιχεία που περιείχε η πρώτη μορφή του βιβλίου του Βούλτεψη
"Υπόθεση Λαμπράκη" του 1966.
Ο Βούλτεψης τού έδωσε το βιβλίο, άδετο ακόμα, πριν κυκλοφορήσει, μαζί με συμπληρωματικές περιλήψεις, εξηγήσεις επί χάρτου, γραφήματα για το πλέγμα των ενόχων και των συναυτουργών και για τις διακλαδώσεις των παρακρατικών συμμοριών, διασυνδέσεις με το επίσημο σύστημα κ.λπ.
Οι μεγάλοι ένοχοι:
Ένα χρόνο μετά τα γεγονότα, το 1964, η μεγάλη έρευνα της "Αυγής" με τον τίτλο "Ποιοι είναι οι μεγάλοι ένοχοι" σε δέκα συνέχειες, έδωσε, με την πένα του Βούλτεψη, πλήρη εξιστόρηση, με αδιάσειστα στοιχεία, της υπόθεσης και ανάλυση των παραμέτρων της, και βραβεύτηκε στο διαγωνισμό που οργάνωσε το περιοδικό "Ελευθεροτυπία" του Αλέκου Φιλιππόπουλου, με κριτική επιτροπή αποτελούμενη από τους αρχισυντάκτες δέκα αθηναϊκών εφημερίδων.
Σημειώνω μόνο μία φράση από την τελευταία, δέκατη, συνέχεια:
"Η Τετάρτη Εξουσία δεν ενημέρωνε απλώς την κοινή γνώμη, αλλά μαχόταν κυριολεκτικώς για την αποκάλυψη της αλήθειας με μια αποτελεσματικότητα εξαιρετικά επικίνδυνη"
(Η υπόθεση Λαμπράκη, τόμος Β', πρώτη έκδοση, 1963-1967. Η πορεία, η δίκη, η καταδίκη, η προβοκάτσια, Εκδόσεις Αλκυών 1998).
Επικίνδυνη ήταν βέβαια η δημοσιογραφική έρευνα για τους ενόχους, κρατικούς και παρακρατικούς. Ως και διαδήλωση κατά του Βούλτεψη έκανε η λεγόμενη "Εθνική Ασφάλεια" Θεσσαλονίκης:
"Έξω ο Βούλγαρος", δηλαδή ο Βούλ-τεψης.
Ο δημοσιογράφος στάθηκε απέναντί τους:
"Τώρα τι κάνετε; Διαδήλωση χωροφυλάκων;
Βαράτε κιόλας, αν θέλετε. Και θα καλοπεράσετε!".
Δεν τόλμησαν, γιατί κάποιοι συνάδελφοί τους, βαθμοφόροι, ήταν κιόλας στο φρέσκο,
ενώ άλλοι, μέχρι κι ο διοικητής στρατηγός Μήτσου, γλίτωσαν με παραιτήσεις.
Κάρτα μνήμης:
Μέσα από τα παραπάνω κείμενα πήρατε μια μικρή γεύση από το κλίμα που επικρατούσε εκείνη την εποχή. Ένταση και από τις δύο πλευρές. Όσοι ζήσαμε τα γεγονότα σήμερα τα βλέπουμε όπως τότε. Με την ίδια ματιά. Με το ίδιο πάθος.
Αυτό το κλίμα, αυτή την ένταση και αυτό το πάθος κατάφερε να μεταφέρει στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου η Έφη Θεοδώρου η οποία επεξεργάστηκε το εκρηκτικό αυτό υλικό και, με τη συμβολή των έμπειρων συνεργατών της, φώτισε ιδιαίτερα τον ψυχικό κόσμο των ηρώων και κυρίως την ιδεολογική στάση του ανθρώπου που επιμένει να οραματίζεται έναν ειρηνικό και δίκαιο κόσμο,
χωρίς να διστάζει μπροστά στον κίνδυνο και τις απειλές.
Η Θεοδώρου πέτυχε κάτι πολύ δύσκολο, κατά τη γνώμη μου. Δεν χρησιμοποίησε τον εύκολο δρόμο να υποδαυλίσει σπίθες και να φουντώσει φλόγες που θα ικανοποιούσαν κάποια από τις δύο απόψεις.
Δεν χρησιμοποίησε τη συνταγή του πολιτικού «μελό».
Έκανε κάτι που ήταν ρίσκο για τη δουλειά της. Είδε τα γεγονότα από την απόσταση που επιβάλλει ο χρόνος αλλά και με καθαρά δημοσιογραφική ματιά. Το ξαναγράφω: Με καθαρή δημοσιογραφική ματιά. Φώτισε τους πρωταγωνιστές. Φώτισε τις κρυφές γωνιές των χαρακτήρων.
Ανέδειξε χαμένες λεπτομέρειες από όσα συνέβησαν εκείνες τις ημέρες.
Δεν κούνησε σαν δασκάλα το δάχτυλο και μας άφησε να ζήσουμε – εμείς οι παλιότεροι – και να μάθουν οι νέοι όλη την αλήθεια χωρίς δογματισμούς και παρωπίδες.
«Πρέπει να μιλήσω.
Τα πρόσωπα μπροστά μου ζητούν να μιλήσω.
Πεινώ σημαίνει αρχίζω τη ζωή από την αρχή.
Ζητώ ξανά να φάω.
Θέλω ξανά δικαιοσύνη, ισότητα, ειρήνη».
Αυτές είναι οι πρώτες λέξεις που ακούμε από τον Γρηγόρη Λαμπράκη (Γιάννο Περλέγκα) στην παράσταση "Ζήτα" στη Νέα Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος» στο κτίριο Τσίλλερ του Εθνικού μας Θεάτρου. Παίζουν επίσης: Θανάσης Δήμου, Μαρία Κεχαγιόγλου, Γιάννης Κότσιφας, Χριστίνα Μαξούρη, Κίτυ Παϊταζόγλου, Χάρης Φραγκούλης, Νικόλας Χανακούλας, Νίκος Χατζόπουλος.
Συντελεστές
Δραματουργική προσαρμογή - Σκηνοθεσία: Έφη Θεοδώρου
Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Μουσική: Νίκος Πλάτανος
Κίνηση: Ερμής Μαλκότσης
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθός σκηνοθέτη: Ασπασία - Μαρία Αλεξίου
Βοηθός σκηνογράφου: Μάρω Τσάγκα
Βοηθός ενδυματολόγου: Δήμητρα Λιάκουρα
Δραματολόγος παράστασης: Έλενα Χαρακούλη.
* Αυτή η ομάδα είχε την τύχη να έχει ως καλλιτεχνικό διευθυντή τον Γιάννη Χουβαρδά που είχε την έμπνευση και την τόλμη να ανεβάσει στην πρώτη κρατική μας σκηνή αυτό το έργο σε μια εποχή που δεν λείπουν τα πάθη. Λείπουν όμως τα οράματα και αυτό ακριβώς επισημαίνει το «Ζ», μετά τη δραματουργική προσαρμογή από την Έφη Θεοδώρου.
Μια πρόταση: Όσα γράφω παραπάνω ασφαλώς και δεν είναι κριτική. Απλώς είναι καταγραφή κάποιων εντυπώσεων ενός θεατή. Τίποτα περισσότερο. Το περισσότερο βέβαια θα σας το πω τώρα επειδή όσο έβλεπα αυτούς τους εκπληκτικούς ηθοποιούς –έναν ένα και χωρίς καμία εξαίρεση– το μυαλό μου έτρεχε κάπου αλλού. Έτρεχε στην Αργολίδα, στο θέατρο του Πολυκλείτου. Γιατί όχι λοιπόν μια σύγχρονη ελληνική τραγωδία στην αρχαία Επίδαυρο; Αξίζει η τιμή. Και στον ήρωα του 1963. Και σε όλους τους συντελεστές του 2013. Αυτή η τραγωδία δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τις αντίστοιχες των αρχαίων ημών… Υπάρχουν εννέα πρωταγωνιστές. Εννέα χαρακτήρες μοναδικοί. Δράση, αγωνία, έρωτες και ανατροπές. Πολιτική, ιστορία, σεβασμός στα γεγονότα. Σκηνικά (Εύα Μανιδάκη) που θα τα ζήλευαν πολλοί ξένοι θίασοι που έχουν παρουσιάσει δουλειές τους στην Επίδαυρο. Υποβλητική μουσική (Νίκος Πλάτανος) που δεν λύγισε στις μνήμες του έπους του Μίκη Θεοδωράκη. Έψαχνα στο πρόγραμμα της παράστασης να βρω δύο λέξεις, δύο σκέψεις της Έφης Θεοδώρου. Δεν βρήκα τίποτα. Θα ήταν περιττές. Η παράσταση που μας χάρισε ήταν αρκετή. Θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη μας. Αυτό φαινόταν στα βουρκωμένα μάτια και των θεατών και των ηθοποιών στο τελευταίο χειροκρότημα. Τους ευχαριστούμε…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου