Εδώ και πάνω από δύο μήνες έχω πάψει να παρακολουθώ τηλεόραση χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως σταμάτησα και να ενημερώνομαι. Αντιθέτως μάλιστα, μπορώ να πω με λίγο μεγαλύτερη βεβαιότητα πως αυτή την περίοδο ενημερώνομαι καλύτερα από πριν.
Αυτό που σταμάτησε με την αφαίρεση της τηλεόρασης από τη ζωή μου είναι στην ουσία ο θόρυβος, οι καυγάδες στα πάνελ και στα σήριαλ, τα κουτσομπολιά και ο βομβαρδισμός διαφημιστικών μηνυμάτων και πολιτικής προπαγάνδας.
Ωστόσο, αν και προσωπικά δεν παρακολουθώ πια λόγου χάρη Mega ή ΣΚΑΪ, συνειδητοποιώ καθημερινά πως πολλοί άνθρωποι του περιβάλλοντός μου παρακολουθούν μέσα σαν αυτά και διαμορφώνουν τις απόψεις τους αναλόγως.
Και φυσικά δε μιλώ για το θόρυβο, τους καυγάδες ή τα κουτσομπολιά, αλλά για την πολιτική προπαγάνδα που αυτή την εποχή είναι στα κόκκινα.
Βεβαίως η προπαγάνδα δεν είναι κάτι καινούριο και μπορεί να πει κανείς πως αν κλείσει την τηλεόραση θα σταματήσει ίσως τη μεγαλύτερη ροή προπαγανδιστικών μηνυμάτων προς αυτόν.
Το κακό όμως είναι πως η προπαγάνδα φτάνει και στους διαχειριστές ιστοσελίδων, στους δημοσιογράφους που δραστηριοποιούνται στο διαδίκτυο και τέλος στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Εν ολίγοις η προπαγάνδα βρίσκεται παντού. Εξαπλώνεται σαν επιδημία και επειδή της αρέσει να εξαπλώνεται, λατρεύει όλα τα μέσα μαζικής επικοινωνίας.
Η λύση λοιπόν δεν είναι να κλείσει κανείς την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, να πάψει να διαβάζει εφημερίδες και περιοδικά, να κόψει το internet, να σταματήσει να παρακολουθεί ταινίες ή να ακούσει μουσική και να πάψει να συναναστρέφεται με ανθρώπους.
Το ζητούμενο είναι να μπορέσουμε να αποκτήσουμε ανοσία στην προπαγάνδα από ό,που αυτή κι αν προέρχεται.
Να μπορείς δηλαδή να την «τρως», αγνοώντας, παρακάμπτοντας ή φιλτράροντας τα μηνύματα που προσπαθούν να επηρεάσουν την κρίση σου για ιδιοτελείς σκοπούς τρίτων. Για να γίνει όμως αυτό πρέπει να μάθουμε πρώτα να ξεχωρίζουμε την προπαγάνδα.
Η προπαγάνδα μεταφέρεται στις μάζες με διαφόρους τρόπους. Όλοι όμως σχετίζονται με την ανθρώπινη αντίληψη. Αντίληψη είναι η ικανότητα να βλέπουμε, να ακούμε, να μυρίζουμε και να αισθανόμαστε. Η αντίληψη μας βοηθάει να μαθαίνουμε, να θυμόμαστε και να αναπαράγουμε τις γνώσεις μας.
Με λίγα λόγια, η αντίληψη είναι το Α και το Ω στη συμπεριφορά μας. Αν κάποιος μπορεί να επηρεάσει την αντίληψή μας στο βαθμό που θέλει, τότε μπορεί να μας κάνει ό,τι θέλει.
Πώς μπορεί όμως να αντισταθεί κανείς στην προπαγάνδα;
Όταν κάποιος σου δείχνει ή σου λέει μία είδηση, να αναρωτιέσαι πάντα γιατί σου δίνει αυτές τις πληροφορίες.
Όταν θέλεις πραγματικά να μάθεις τις απόψεις κάποιου, καλύτερα να τις μαθαίνεις από τον ίδιο και όχι από κάποιον (αγγελιαφόρο ή δημοσιογράφο). Ακόμη κι αν κάποιος ψεύδεται, είναι πολύ πιθανότερο να τον καταλάβεις από ότι αν τα λεγόμενά του μεταφερθούν σε εσένα από κάποιον τρίτο.
Οι βολικές αλήθειες που ενδεχομένως ανυψώνουν τον πατριωτισμό σου, τη φυλετική, ανθρωπολογική, θρησκευτική, γεωγραφική, επαγγελματική, διανοητική ή αισθητική σου ανωτερότητα… δεν είναι αλήθειες. Κανείς ποτέ δεν κέρδισε πολλούς οπαδούς λέγοντας την αλήθεια (και αν συνέβη ποτέ κάτι τέτοιο, ο άνθρωπος αυτός δολοφονήθηκε).
Η προπαγάνδα όμως δεν είναι ταυτόσημη με το ψέμα. Στις περισσότερες περιπτώσεις μάλιστα μέσα της εμπεριέχεται μεγάλο ποσοστό κοινά αποδεκτών απόψεων. Μέσα από αυτές τις απόψεις και με σχεδόν συνθηματική επιχειρηματολογία επιχειρείται η αποδοχή κάποιου βολικού, σύντομου και περιεκτικού συμπεράσματος. Αυτά τα συμπεράσματα είναι και το μήνυμα της προπαγάνδας.
Το μήνυμα της προπαγάνδας δεν είναι υποχρεωτικά και ο αυτοσκοπός της. Στη διαφήμιση λόγου χάρη, σκοπός του μηνύματος είναι η αύξηση των πωλήσεων. Ό, τι και να σου παρουσιασθεί σε μία διαφήμιση και υπό οποιοδήποτε πρίσμα, έχει πάντα ως μοναδικό σκοπό τη διατήρηση ή την αύξηση των κερδών κάποιου φυσικού ή νομικού προσώπου.
Ενώ όμως η έννοια του οικονομικού οφέλους γίνεται εύκολα κατανοητή, η έννοια του πολιτικού οφέλους μπορεί να μας δυσκολέψει.
Ένας λόγος είναι το γεγονός ότι ο περισσότερος κόσμος δε μπορεί να αντιληφθεί το μέγεθος και την επιρροή της ματαιοδοξίας στην οποία και ακολουθεί ο ίδιος ο προπαγανδιστής.
Με άλλα λόγια, για να κάνει κάποιος προπαγάνδα, πρέπει πρώτα ο ίδιος να έχει πέσει θύμα της ίδιας ή κάποιας άλλης προπαγάνδας. Ένας άλλος λόγος είναι πως η πολιτική προπαγάνδα μπορεί να αποσκοπεί στην ικανοποίηση της ανάγκης για άσκηση εξουσίας, για εξουδετέρωση πολιτικών αντιπάλων, για αύξηση της επιρροής κ.ο.κ. Πάντα όμως με γνώμονα την εξουσία.
Επειδή όμως ο περισσότερος κόσμος δεν έχει σχέση με την εξουσία, δε μπορεί να κατανοήσει τη σημασία που μπορεί αυτή να λαμβάνει σε κάποιον που τη γεύεται έστω και λίγο.
Ο καλλιτέχνης, λένε, τρέφεται από το χειροκρότημα. Όμως αυτός που δεν έχει λουστεί τα φώτα της σκηνής, δε μπορεί να γευθεί και την αποθέωση του κοινού. Δε μπορεί να κατανοήσει τις θυσίες που μπορεί να κάνει κάποιος μόνο και μόνο για να βρεθεί εκεί.
Εφόσον η προπαγάνδα «πατάει» πάνω στην ανθρώπινη αντίληψη, δεν θα μπορούσε να παραγνωρίσει ούτε και το σύστημα αξιών μας. Το σύστημα αξιών μας είναι η ταξινόμηση των ιδανικών μας βάσει προτεραιότητας και σημασίας.
Σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, στη χώρα μας είναι μάλλον απίθανο να αναδειχθεί βουδιστής ή μουσουλμάνος πρωθυπουργός, καθώς το ιδανικό της «δικής» μας θρησκείας είναι πιο πάνω από οποιαδήποτε άλλη θρησκεία (και φυσικά για κάποιους αυτή τη στιγμή εξυπηρετώ συμφέροντα σκοτεινών δυνάμεων που αντιτίθενται του Χριστιανισμού).
Αν λοιπόν εγώ όντας για παράδειγμα Βουδιστής και θέλοντας να ανελιχθώ στην εγχώρια πολιτική σκηνή, είμαι σχεδόν υποχρεωμένος να αποκρύψω αυτό που πιστεύω, αν όχι να πω ψέματα. Και αν υποθέσουμε πως έχω και κάποιον πολιτικό αντίπαλο, τότε αυτός πιθανότατα να με «χτυπήσει» σε αυτό το σημείο εκτός κι αν είναι και αυτός Βουδιστής.
Στη θέση του Βουδιστή μπορούμε να βάλουμε οποιαδήποτε άλλη θρησκεία πλην της «δικής» μας (τους υπόλοιπους συνειρμούς κάντε τους μόνοι σας).
Η ψευδαίσθηση της επιλογής είναι ένα χαρακτηριστικό της προπαγάνδας. Αν εντοπίσουμε αυτήν την ψευδαίσθηση, τότε εύκολα μπορούμε να αποδομίσουμε και το μήνυμα της ίδιας της προπαγάνδας.
Η προπαγάνδα πάντα πολώνει.
Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι γιατί πρέπει να υπάρχει η άλλη επιλογή κι αυτό επειδή η έλλειψη εναλλακτικής μπορεί να γεννήσει υποψίες.
Βεβαίως υπό το πρίσμα της προπαγάνδας η εναλλακτική λύση μπορεί να είναι η καταστροφή, ο θάνατος, η χρεοκοπία, η εμμονή στο παρελθόν, το παλιό, το χάος, το σκοτάδι, η απαξίωση, η ανασφάλεια, η απελπισία, ο εχθρός, η τρομοκρατία, ο φασισμός κ.ο.κ.
Όταν κάποιος αντιληφθεί τα ψευδή διλλήματα της προπαγάνδας, είναι πράγματι δύσκολο να μην εξεγείρεται.
Τέλος, ο εκφοβισμός είναι ίσως το ισχυρότερο όπλο μαζικής καταστολής (ισχυρότερο ακόμη και από τη βία).
Υπό τον φόβο μπορεί κανείς από το να μην κάνει τίποτα μέχρι να προβεί στις πιο απεχθείς πράξεις. Το δικό σου όπλο κρύβεται στη φράση του Νίκου Καζαντζάκη:
«Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος»
Arkan
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου